ORIGINAL_ARTICLE
حوزه و ظرفیت روشنفکری
مقاله حاضر بر آن است که تفکر حوزوی به عنوان یک رویکرد معرفتی با اصول و مبانی و مؤلفههای خاص خود واجد ظرفیت روشنفکری است به شرط آنکه روشنفکری را در قالب خاستگاه تاریخی و حصار هویتی عصر روشنگری خلاصه و محصور نکنیم. در مقاله ضمن بر شمردن مؤلفههای پنج گانه تفکر حوزوی از یک سو و ارائه تحلیلی از مقوله روشنفکری به سه مؤلفه عصری بودن، تفکر انتقادی داشتن و تلاش برای ارائه راه حل نسبت به مسائل مهم عصری به عنوان مؤلفههای اساسی روشنفکری تأکید میشود و آنگاه نشان داده میشود که مؤلفههای پنجگانه تفکر حوزوی با روشنفکر بودن در چارچوب مؤلفههای سه گانه مزبور ناسازگاری ندارند. تأکید مقاله بر آن است که گرچه توجه دین و تلاش برای فائق آمدن تفکر دینی بر چالشهای دنیای معاصر وجه همت تمامی پروژههای گوناگون روشنفکری دینی بوده است آنچه مایز اصلی روشنفکری حوزوی از دیگر پروژههای روشنفکری دینی است چارچوب معرفتی خاص حاکم بر روشنفکری حوزوی و راهبرد مواجه آن با چالشهای معرفتی دنیای معاصر است.
https://psq.bou.ac.ir/article_11969_0d451394028ddbd25cb4ca3a9bfb5ef4.pdf
2009-01-20
9
28
تفکر حوزوی
روشنفکری حوزوی
روشنفکری دینی
تفکر انتقادی
عصری بودن
احمد
واعظی
vaezi@bou.ac.ir
1
حجة الاسلام و المسلمین واعظی عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
روشنفکری حوزه ای
این مقاله با در نظر گرفتن معانی عرفی و اصطلاحی مختلفی که برای روشنفکری وجود دارد، به تبیین مفهوم روشنفکری حوزهای پرداخته و فرایند تاریخی و اجتماعی روشنفکری حوزهای را بر اساس معانی مختلفی که این ترکیب پیدا میکند، دنبال میکند.
مقاله براساس سه معنا از روشنفکری به سه مفهوم از روشنفکری حوزهای میرسد، و در سه بخش به شناسایی موقعیت تاریخی این سه مفهوم میپردازد.
https://psq.bou.ac.ir/article_11970_c561d9c71074081090407477bcb7ffce.pdf
2009-01-20
29
60
روشنفکری
روشنگری
منورالفکری
مدرن
حوزهای
عقلانیت مدرن
عقل مفهومی
عقل کلی
عقل جزئی
حمید
پارسانیا
h.parsania@yahoo.com
1
حجة الاسلام و المسلمین پارسانیا عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نواندیشی اجتهاد محور و روشنفکری معاصر
مقاله حاضر به بررسی جریان نواندیشی در تاریخ معاصر در حوزههای اجتهاد و فقاهت میپردازد و تلاش میکند تا با بیان مختصری از تاریخ روشنفکری، ویژگیهای نواندیشی حوزوی را برشمارد. نگارنده بیان میدارد که نواندیشی مبتنی بر اجتهاد و فقاهت تشیع، نه تنها در مهمترین عرصههای فعالیت روشنفکری، یعنی عرصه نقد و اصلاح فکری و اجتماعی حضور داشته، بلکه همواره جریان اساسی و مرجع بوده است.
در بخش دیگر، مقاله به بیان سیر حرکتهای نواندیشی شریعت محور از وحید بهبهانی تا امام خمینی میپردازد و در ادامه، نویسنده ده خصوصیت ویژة نواندیشی حوزوی را عنوان شاخصترین ویژگیهای دارندگان این تفکر بر میشمرد. این ویژگیها عبارتند از: ارائه اندیشه درون معرفتی؛ محوریت فقه، خردگرایی، اتصال تاریخی، سیاست ورزی، مجاهدت و انقلابیگری، اتکا به معنویت، مردمی بودن و پذیرش عامه، اهتمام به گفتوگو و تبیینگری و محوریت اصلاح سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، به جای اصلاح دینی. و در نهایت، به لزوم تقویت هر یک از این شاخصها و به پارهای از چالشهای نواندیشی حوزوی اشاره میشود.
https://psq.bou.ac.ir/article_11971_a7e592007b638c9d043b50dfe7202fd0.pdf
2009-01-20
61
82
نواندیشی حوزوی
روشنفکری دینی
اندیشه دینی
اصلاحگری
محمدعلی
خورسندیان
1
عضو هیأت علمی دانشگاه شیراز
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
رویکرد روشنفکری دینی و حوزوی؛ انگیزه ها و چشم اندازها
جریان روشنفکری دینی ایران که اشخاص و خطوط فکری متنوع و متکثری، آن را راهبری میکنند، نیاز به واکاوی، تحلیل و بررسی این اهداف و مقایسه آنها با اهداف و رویکردهای روشنفکری حوزوی اهمیت بالایی دارد. در این مقاله تلاش میشود ضمن ارائه گزارشی اجمالی از رویکردهای اندیشهای مهمترین جریانات روشنفکری دینی در دهههای پس از انقلاب اسلامی به بررسی انگیزهها و چشماندازهای فکری آنها پرداخته شود تا با تحلیل و بررسی دغدغههای این جریانات تا حدودی، مسئلهبندی روشنفکری دینی در کشور، مورد بازخوانی مجدد قرار گیرد.
این نوشتار پس از بیان و تعریف مفهوم روشنفکری، به بررسی مهمترین دیدگاههای روشنفکری دینی در کشور با توجه به زمینههای پیش گفته خواهد پرداخت تا ضمن بیان دیدگاهها به مشکلات آنها در کامیابی به اهداف مورد نظر اشاره شود. محور مباحث در جریانات روشنفکری دینی در سمت و سوی روشنفکران دینی غیر حوزوی، متمرکز بر اندیشههای آقایان سروش و ملکیان و نگاه کلی بحث در بخش روشنفکری حوزوی، ناظر به جریان کلی نواندیشی و تحولخواهی در حوزههای علمیه است.
https://psq.bou.ac.ir/article_11972_4f17372bf7a64e39027f06692c40ecf1.pdf
2009-01-20
83
102
روشنفکری دینی
روشنفکری حوزوی
عقلانیت
معنویتگرایی
نواندیشی دینی
حسین
دیبا
1
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
ایده روشنفکری و موضع حوزه نجف
از جمله ایدههایی که در صد سال اخیر در دنیای اسلام رخنه کرده، تفکر و یا ایده روشنفکری است که ادعا دارد عقل خودبنیاد بشر، میتواند مشکلات را در عرصه نظر و عمل حل نموده و انسان را از آموزههای ماورایی و وحیانی مستغنی کند، این ایده در میان برخی از دانش آموختگان مسلمان و بعضاً حوزوی، نفوذ کرده و آنان نیز با تکیه بر عقل تجربی و مشاهدات علمی تلاش کردند تا آموزههای دینی و حتی آیات و روایات را تفسیر و تبیین نمایند و به زعم خویش عقل و نقل را آشتی دهند. نوشتار پیشرو، تلاش میکند تا موضع نجف را در مقابل این رویکرد بررسی نماید و در این راستا، ابتدا نمونهای از فعالیتهای سلبی حوزه نجف در مقابل زایده عصر روشنگری و سپس فعالیت شهید صدر را به عنوان مصداقی از علمای حوزه، به عنوان نمونهای از فعالیتهای ایجابی که با بهرهگیری میراث علوی به ساماندهی حوزه پرداخته و نوآوریهایی را برای جهان اسلام به ارمغان آورده است، اشاره خواهیم نمود تا روشن شود که حاصل روشنفکری حوزوی چگونه خود را از پیامد روشنفکری غربی متمایز مینماید.
https://psq.bou.ac.ir/article_11973_930431189d08a3966d0caa8e0f87da0b.pdf
2009-01-20
103
122
روشنگری
روشنفکری
روشنفکران
سکولاریسم
تجدد
تمدن
حوزه نجف
علمای نجف و شهید صدر
شمس الله
مریجی
mariji@bou.ac.ir
1
حجة الاسلام و المسلمین مریجی عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بازاندیشی جریان اصلاحی و نواندیشی حوزوی
حوزه کهن علوم اسلامی شیعه، علیرغم تنگناها و فشارهای حاکمان جائر، انحطاط شرایط اجتماعی و تحجّر جاهلان، شاهد جریانی خلاّق، نواندیش و انتقادی در درون خود بود؛ جریانی که از بستر فرهنگ و اندیشه خودی سر برآورد و در برابر استبداد و خودکامگی ایستاد. این جریان، ریشههای خود را از روح تعالیم دینی و مکتب اهل بیت: اخذ کرد و با نگاه به شرایط اجتماعی و اقتضائات آن، حرکتی اصلاحی و نواندیشانه را شروع نمود که هنوز به حرکت بالنده خود ادامه میدهد. این نهضت علمی و اجتماعی، شباهتی به جریانهای روشنفکرانه ندارد. روشنفکری، واژهای غیر بومی است، که بیانگر مدل یا مدلهایی است که تجربه تاریخی آن، مملوّ از خطرها و آفات است؛ از اینرو اطلاق آن بر جریان اصلاحی و نواندیشی حوزوی، بسیار تأمل برانگیز است.
نوشتار حاضر در صدد است با نگاهی جامعه شناختی، به بازشناسی ویژگیها و شاخصهای جریان اصلاحی و نواندیشی حوزوی بپردازد. تقلیدگریزی، حقیقتطلبی و واقعگرایی، توجه به مقتضیات زمان و مکان و بهرهگیری از روشهای مختلف معرفتی، بخشی از اصول روشی آن است.
https://psq.bou.ac.ir/article_11974_74ccdcead14e8f99cd5a573720977156.pdf
2009-01-20
123
154
نواندیشی
جریان اصلاحی
نواندیشی حوزوی
اصلاح حوزوی
نصرالله
آقاجانی
1
حجة الاسلام و المسلمین آقاجانی عضو هیأت علمی معاونت آموزش دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
پیشگامان حوزه علمیه شیعه در مواجهه با فلسفه غرب
این نوشتار در پی نشان دادن نحوه مواجهه عالمان شیعی معاصر با فلسفه غرب است. منظور از عالمان شیعی، عالمانی هستند که از حوزههای علمیه شیعه برخاستهاند. غرض، نشان دادن نقش حوزههای علمیه در برخورد با فلسفه غرب است. بنابراین از دانشمندان و نویسندگان دانشگاهی و به طور کلی غیر حوزوی در این مقاله جز به طور گذرا بحثی نخواهد شد. عالمان دینی مورد بحث در این مقاله نیز عالمانی هستند که پیش از انقلاب اسلامی نشو و نما کردند و در این بحث، پیشگام شمرده میشوند. بنابراین، درباره نسل پس از انقلاب اسلامی حوزه علمیه فقط به اشاراتی بسنده خواهد شد.
بنابراین غرض از این نوشتار، طرح کلی بحث، نشان دادن توجه عالمانی دینی به فلسفه غرب، ترسیم جغرافیای مسئله و ذکر برخی از نمونه مباحثی است که آنان طرح کردهاند تا از این طریق بتوان به نوع مباحث طرح شده، ادبیات مورد استفاده، و نحوه مواجهه و موضعگیری آنان در قبال فلسفه غرب راه یافت.
https://psq.bou.ac.ir/article_11975_7deabc0c6835f526381979082d8c67ad.pdf
2009-01-20
155
182
فلسفه غرب
فلسفه تطبیقی
فلسفه اسلامی
مارکسیسم
نقد
فلسفههای مضاف
محمد
فنائی اشکوری
1
عضو هیأت علمی مؤسسه امام خمینی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
سلسه صلح های تحمیلی برای حذف تدریجی هویت فلسطینی 2007-1978
تلاش فراوان سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی در طول بیش از یک قرن برای محو یک هویت مسلّم و قطعی تاریخی به نام هویت مردم مسلمان فلسطین و قدس به عنوان قبله اول مسلمین صورت گرفت. و در کنار سه فعالیت اول، تلاشهای خستگیناپذیر دیپلماسی نیز برای مشروعیتبخشی حکومت جعلی اسرائیل انجام گرفت. از جمله این تلاشها، در قالب قراردادها و صلحهای تحمیلی بین این دولت جَعلی و کشورهای اطراف و مردمان اصلی سرزمین فلسطین، خود را نمایان کرد که نتیجة تدریجی آن، قبول محو هویّت فلسطین و اکتفا به دولت خودگردان به عنوان دولت غزّه و کرانه باختری در تحت حکومت اسرائیل، توسط اندک رهبران سازشکار منطقه بود. البته در جنگ بیست و دو روزه اسرائیل با کمترین تعداد از فلسطینیان در غزّه مشخص شد همه تلاشها بیحاصل بود.
https://psq.bou.ac.ir/article_11976_d36df385c8929edaac1197e287b6f4ba.pdf
2009-01-20
183
212
هویت
کمپ دیوید
طرح ریگان
قرارداد اُسلو
آناپولیس
غَزّه
حسن
غفاری فر
1
حجة الاسلام و المسلمین غفاریفر عضو هیأت علمی معاونت آموزش دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
معرفی و نقد کتاب «اسلام و خشونت در عصر مدرن»
بحث و بررسی پژوهشگران و تحلیلگران مسائل سیاسی در خصوص جریانهای مختلف اسلامگرا در دهههای اخیر و خصوصاً به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی، همواره رو به افزایش بوده است، اما حادثة یازده سپتامبر 2001 در آمریکا، نقطة عطفی در این مطالعات و جهتگیریهای آن محسوب میشود. به اعتقاد بسیاری از محققان، از این مقطع به بعد، کلیشهها و برچسبهای ستیزهجویانه از اسلام و مسلمانان در دنیای غرب به شدت افزایش یافته، تا جایی که بسیاری مدعی شدهاند که اسلام و مسلمانان، مظهر تروریسم و اعمال خشونتآمیز در دنیای مدرن هستند. متأسفانه موج عظیمی از تبلیغات و نوشتههای سطحی و ژورنالیستی رسانههای غربی در چند سال اخیر، به بهانة اقدامات گروههای رادیکال و تندرویی چون القاعده، مسلمانان را مخالف تکثر، تنوع، تجدد، مذاکره، گفتوگو و سازش معرفی کرده و اعلام جنگ علیه تروریسم را به معنای جنگ علیه اسلام دانستهاند. در چنین فضایی، لزوم برنامهریزی گسترده برای مقابله با تهدید اسلامگرایان یا خطر سبز[1] مورد تأکید قرار گرفت. در این میان، معدود افراد محققی نیز وجود داشتهاند که در مراکز تحقیقاتی دانشگاهی، به بررسی عمیق ابعاد موضوع «اسلام و خشونت» پرداخته و تلاش کردهاند که به تحلیل ریشههای حوادث دهه اخیر در جهان اسلام و برخوردهای متفاوت مسلمانان با غرب بپردازند.
[1]. Green peril
https://psq.bou.ac.ir/article_11977_9b10bd41e06d78c243e322fffdd89ef2.pdf
2009-01-20
213
222
علی اکبر
کمالی اردکانی
1
پژوهشگر در حوزه اندیشه سیاسی اسلام
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
چکیده عربی مقالات
https://psq.bou.ac.ir/article_11978_5b871d0183962088b8179f27071ebbc6.pdf
2009-01-20
223
230
انور
رصافی
1
انور رصافی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
چکیده انگلیسی مقالات
https://psq.bou.ac.ir/article_11979_f5c33eaa98d2933e58d875b761749545.pdf
2009-01-20
231
239
سیدعلی
سلطانی
1
دکتر سیدعلی اصغر سلطانی
AUTHOR