دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
7
شماره بیست و پنجم - بهار 83
2004
03
20
ولایت فقیه، نظارت، مشروعیت
7
14
FA
حمید
پارسانیا
حمید پارسانیا
h.parsania@yahoo.com
باسمه الحق <br />1. هویت متعالى مشروعیت: مشروعیت در دو افق حضور به هم مىرساند و در هر یک از آن دو حکمى مخصوص به خود دارد. افق نخستین مربوط به حقیقت و یا نفسالامر آن است. مشروعیت در این افق به اراده تشریعى خداوند باز مىگردد، و هویتى متعالى دارد. <br />افق دیگر مشروعیت مربوط به واقعیت فرهنگى و اجتماعى آن است. مشروعیت در این مقام به ظرف باور، اعتقاد و اراده تاریخى انسانها باز گشت مىنماید. <br />اراده تشریعى خداوند ریشه در علم ازلى الهى دارد. و اراده اجتماعى آدمیان ریشه در بخشى از آگاهى دارد که از مسیر معرفت آدمیان عبور کرده و به حوزه فرهنگ اجتماعى انسانها وارد شده است.
https://psq.bou.ac.ir/article_10158.html
https://psq.bou.ac.ir/article_10158_ea8081410f76aaf4413e25901c5abfd9.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
7
شماره بیست و پنجم - بهار 83
2004
03
20
ماهیت، ضرورت وارکان نقد در جمهورى اسلامى
15
44
FA
عماد
افروغ
عضو هیأت علمى پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى
<em>در این مقاله ضمن اشاره به ضرورت باز تولید مشروعیت یک نظام مستقر از طریق نقد فعال و مستمر و چند وجهى بودن آن در نظام جمهورى اسلامى ایران، به پیوند نقد و تبیین پرداخته شده است. در ادامه با تبیین رئالیستى از انقلاب و لایههاى متعدد و تو در توى آن، معیارها و ملاکهایى براى نقد جمهورى اسلامى پیشنهاد شده است. سپس با اشاره به ضرورتهاى هفتگانه نقد به بحث در مورد ارکان نقد پرداخته و در نهایت سه دوره نقد در جمهورى اسلامى (درون گفتمانى، سکوت و توجیه و برون گفتمانى) شناسایى شده است. </em>
نقد,تبیین رئالیستى,انقلاب اسلامى,تفکر صدرایى,جمهورى اسلامى و مصلحت
https://psq.bou.ac.ir/article_10172.html
https://psq.bou.ac.ir/article_10172_582f6cf04c0a6907da2f6a8518a1c9a1.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
7
شماره بیست و پنجم - بهار 83
2004
03
20
مبانى مشروعیت ولایت فقیه
45
61
FA
سیدعلیرضا
صدرحسینى
عضو هیأت علمى دانشگاه تهران
<em>این مسأله که آیا حکومت نهادى دینى یا عرفى است از مهمترین پرسشها در اندیشه سیاسى اسلام است. دینى بودن این نهاد به این معنا است که حکومتها فقط با داشتن مشروعیت دینى از حق اعمال قدرت سیاسى برخوردارند و با نگاه به شرایط و ضوابط شریعت، به دو گونه واجد مشروعیت و فاقد مشروعیت تقسیم مىشوند.</em>
<em>بدون تردید فرد معصوم از حق حاکمیت الهى برخوردار است و با حضور وى، هیچ فرد دیگرى حق شرعى براى در اختیار گرفتن این منصب ندارد. در فقه شیعه، ولایت سیاسى معصومان، به این جهت که پایه و بنیاد اعتبار و مشروعیت حکومت غیرمعصوم به حساب مىآید و محدوده اختیاراتش هم براساس دایره ولایت سیاسى معصومین تعریف مىشود، از اهمیت برخوردار است.</em>
<em>برخى از فقهاى پیشین شیعه با وجود ذکر ولایات جزئیه فراوانى براى فقیهان، درباره تصدى امر حکومت توسط فقها سخن نگفتهاند؛ علت آن فقط دور از دسترس بودن حکومت براى فقیهان شیعه بوده است و به همین دلیل بزرگترین فقیهان شیعه با پیش آمدن فرصت حضور مستقیم در عرصه سیاست، همزمان با ورود عملى به این عرصه به تبیین مبانى نظرى ولایت عامه فقیه پرداخته و آن را به عنوان اصلى اجماعى مورد تأکید و اثبات قرار دادند.</em>
حکومت,مشروعیت,امام,ولایت معصوم,ولایت عامه و ولایت فقیه
https://psq.bou.ac.ir/article_10173.html
https://psq.bou.ac.ir/article_10173_41d3f415db9fe65ce49532c5135845b9.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
7
شماره بیست و پنجم - بهار 83
2004
03
20
اصل عدم ولایت
63
72
FA
محمد سروش
محلاتى
مدرس حوزه علمیه و پژوهشگر مرکز تحقیقات حکومت اسلامى
<em>استناد فراوان به اصل عدم ولایت در فقه، ضرورت پاسخ به این سؤال که اصل عدم ولایت چیست و چه مبنایى دارد را آشکار مىسازد. در این راستا پس از توضیح معانى مختلف اصل، به تبیین ولایت پرداخته شده تا معلوم شود که گستره اِعمال اصل عدم کجاست و با ضرورت ولایت چگونه جمع مىشود. سپس مبانى اصل عدم ولایت مطرح گردیده که آیا باید استصحاب را پشتوانه آن دانست یا عدم ولایت انسانها از فروع ولایت خداوند است یا به دلیل آزادى انسانها، ولایت بر دیگران نفى مىشود</em>
اصل,ولایت,ولایت مطلقه,عدم ولایت,استصحاب,آزادى,توحید و حکومت
https://psq.bou.ac.ir/article_10174.html
https://psq.bou.ac.ir/article_10174_b1084e77d21c8a36df1dc69e96663d96.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
7
شماره بیست و پنجم - بهار 83
2004
03
20
میرزاى قمى و شاهان قاجار
73
84
FA
آیة الله رضا
استادى
استاد حوزه علمیه قم.
<em>سلوک و رفتار سیاسى علماى شیعه با شاهان و سلاطین بر اساس انگیزههاى دینى بوده است، نه به خاطر مسائل مادى و دنیایى. اهداف علما، از جمله میرزاى قمى از ارتباط با سلاطین به جهت حفظ یک حاکم شیعى، عدم جایگزینى ظالمى دیگر، جلوگیرى ازهرج و مرج، جلوگیرى از نفوذ فرقهها و افکار انحرافى در سلاطین و در نتیجه جلوگیرى از تضعیف مکتب اهل بیت</em>: <em>بوده است. علماى شیعه علىرغم ارتباط با حکّام و سلاطین، استقلال خود را نیز حفظ کرده و ارتباط با آنها منجر به صدور فتوا یا حکمى که مبتنى بر میل و خواسته شاهان باشد، از سوى فقها و علما نشد.</em>
<em>آنچه در پىمىآید بررسى نمونهاى از رفتار سیاسى علماى شیعه با سلاطین و حکّام است.</em>
علما,سلاطین,میرزاى قمى,ارشاد نامه,قاجاریه
https://psq.bou.ac.ir/article_10175.html
https://psq.bou.ac.ir/article_10175_0c460b0d4cae4e8c3784f9a1c7e5527f.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
7
شماره بیست و پنجم - بهار 83
2004
03
20
فقها و حکومتهاى جور
85
96
FA
سیدمحسن
طباطبایىفر
دانش آموخته حوزه علمیه قم و فارغ التحصیل کارشناسى ارشد علوم سیاسى مؤسسه آموزش عالى باقرالعلوم علیه السلام
<em>غیبت امام دوازدهم و کوتاه دستى جامعه شیعى از نظام مطلوب خود از سویى، و ضرورت حفظ حداقلهایى از سازماندهى، امکانات، موقعیتها و فرصتها براى شیعیان در حکومتهاى غیرشیعى از سوى دیگر، همکارى علماى شیعه با حکومتهاى موجود را ضرورى مىکرد. با وجود آن که در طول غیبت صغرا بیشتر همّت علما صرف اثبات امامت و غیبت امام مهدى</em> 7<em> گردید، اما با شروع غیبت کبرا و اوجگیرى جایگاه علما در میان شیعیان، بحث همکارى آنان با حکومتهاى موجود، و چیستى و چرایى آن، به یکى از سرفصلهاى مهم در اندیشه سیاسى شیعه تبدیل گردید. در این مقاله، مسأله همکارى علما با سلاطین و حدود و ثغور این همکارىها بررسى شده است.</em>
غیبت,اندیشه سیاسى شیعه,سلطان عادل,سلطان جائر
https://psq.bou.ac.ir/article_10176.html
https://psq.bou.ac.ir/article_10176_5f94a5ac38f6f361b032d13f450a9da1.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
7
شماره بیست و پنجم - بهار 83
2004
03
20
تقیه سیاسى
97
110
FA
آیةاللهمحىالدین
فاضلهرندى
استاد حوزه علمیه قم
<em>فقهای شیعه براى تقیه بر حسب حکم و یا موضوع به اعتبارات مختلف تاکنون اقسامى را ذکر کردهاند، مانند تقیه واجب، مستحب، مکروه، حرام و مباح که به حسب حکم تقسیم شده است و یا مانند تقیه خوفى و مداراتى.</em>
<em>در این مقاله براى نخستین بار تقسیم جدیدى از تقیه بیان شده است و آن تقیه فردى و سیاسى است. این تقسیم بندى بدیع مىتواند محور پژوهشهاى فقهى جدیدى قرار گیرد.</em>
تقیه,تقیه فردى,تقیه سیاسى
https://psq.bou.ac.ir/article_10177.html
https://psq.bou.ac.ir/article_10177_c4428f2092833e6c355b3be754ce59c0.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
7
شماره بیست و پنجم - بهار 83
2004
03
20
مشروعیت و مقبولیت ولایت فقیه از دیدگاه امام خمینى(ره)
111
126
FA
على
اکبرىمعلم
دانش آموخته حوزه علمیه قم و فارغ التحصیل کارشناسى ارشد علوم سیاسى مؤسسه آموزش عالى باقرالعلوم علیه السلام
<em>کیفیت نصب و انتخاب ولى فقیه و فعلیت یافتن مقام ولایت و به طور کلى مشروعیت و مقبولیت ولى فقیه از مباحث اصلى و مهم بین گروههاى اسلامى پس از پیروزى انقلاب اسلامى بوده است. براى تبیین مسأله مشروعیت و مقبولیت ولى فقیه از دیدگاه امام خمینى(ره)، پس از طرح مبانى و نظریات موجود در باب مشروعیت و مقبولیت ولایت فقیه و بحثِ ابتنا یا عدم ابتناى مشروعیت بر مقبولیت، دیدگاه دو گروه سیاسى موجود در نظام جمهورى اسلامى مورد ارزیابى و بررسى قرار گرفت. به نظر مىرسد نظریه نصب الهى (مشروعیت الهى) با آثار و سیره عملى امام خمینى(ره) مطابقت دارد؛ اگر چه تأکید و اهتمام امام به مقبولیت و رأى مردم، آن را در حد ابتناى مشروعیت بر مقبولیت ارتقا داده است.</em>
مشروعیت,مقبولیت,ولایت,ولایت فقیه,امامخمینى,مشروعیتالهى,مشروعیت الهى ـ مردمى
https://psq.bou.ac.ir/article_10178.html
https://psq.bou.ac.ir/article_10178_35e9b354300b7cd4a20543d7764d8c21.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
7
شماره بیست و پنجم - بهار 83
2004
03
20
ولایت فقیه در حکمت سیاسى
127
148
FA
علیرضا
صدرا
استادیار علوم سیاسىدانشگاه تهران
<em> </em>«ولایت فقیه»،<em> گفتمان، نظریه و نظامى سیاسى است. این نظریه و نظام سیاسى در راستاى گفتمان سیاسى «امامت» شیعى قراردارد و در گستره مکتب اسلام و سیاست و رهبرى در نظریه و نظام سیاسى اسلامى موضوعیت و مشروعیت مى یابد. ارتقاى کارآمدى سیاسى و ملى، مهمترین چالش نظریه و نظام سیاسى ولایت فقیه در حال حاضر مى باشد و تبیین و تحقق توسعه مادى، اقتصادى و ابزارى مدرنیستى توامان با تعادل سیاسى و اجتماعى و در جهت تعالى فرهنگى، معنوى و اخلاقى انسانى و الهى چشم انداز آن را تشکیل مى دهد. بازکاوى خاستگاه، جایگاه و نقش فلسفى سیاسى ولایت فقیه، در بازیافت شالوده ها و شالوده شناسىآن</em>، <em>بهویژه در نظریه سیاسى فارابى، خواجه نصیرالدین طوسى و ملاصدرا تا علامه نایینى و حضرت امام خمینى(ره)، راهگشا خواهد بود. </em>
ولایت,حاکمیت سیاسى,رهبرى سیاسى,فقیه,فقه,دانش دینى,دین,سیاست
https://psq.bou.ac.ir/article_10179.html
https://psq.bou.ac.ir/article_10179_fb142e620030a188af86504710b563aa.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
7
شماره بیست و پنجم - بهار 83
2004
03
20
ولایت فقیه و قانون اساسى
149
158
FA
عباس
ایزدى فرد
دانش آموخته حوزه علمیه قم و فارغ التحصیل کارشناسى ارشد علوم سیاسى مؤسسه آموزش عالى باقرالعلوم علیه السلام
<em>اهمیت قانون اساسى و ولایت فقیه در نظام جمهورى اسلامى، سبب شکلگیرى دیدگاههاى متعددى در خصوص میزان اختیارات ولى فقیه و قانون اساسى شده است. در این راستا: گروهى با تکیه بر مشروعیت الهى ولایت فقیه، ولى فقیه را فوق قانون مىدانند؛ برخى دیگر با فرض تعارض اندیشه کلامى یا فقهى شیعه درباره ولایت فقیه با قانون اساسى، اولویت را به قانون اساسى مىدهند؛ گروه سوم، با نگاه جامعه شناختى به قانون اساسى، معتقدند سیره و عملکرد پیامبر اسلام و تجربه ده سالهى اجرایى امام خمینى(ره)، به خوبى نمایانگر عدم تعارض وظایف و اختیارات ولى فقیه با قانون اساسى است.</em>
ولایت فقیه,قانون اساسى,امام خمینى(ره)
https://psq.bou.ac.ir/article_10180.html
https://psq.bou.ac.ir/article_10180_535a2d0a823428272db4f68ea7b02c3b.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
7
شماره بیست و پنجم - بهار 83
2004
03
20
ولایت فقیه از دیدگاه ابن فهد حلى
159
173
FA
مصطفى
سلطانى
دانش آموخته حوزه علمیه قم و عضو هیأت علمى مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب
<em>منابعى که به مسأله ولایت فقیه پرداختهاند،</em> <em> نقطه آغازین طرح نظریه ولایت عامه فقیه را قرن دوازدهم و سیزدهم هجرى، و ملا احمد نراقى را مؤسس آن مىدانند؛ اما در حقیقت این نظریه از آغاز غیبت کبرا در فقه شیعه مطرح بوده است. در زمان شیخ مفید ظهور ابتدایى داشته و در قرن نهم «ابن فهد حلى» استوانههاى اساسى این تفکر را پایه ریزى کرد و آن را با صراحت در فقه شیعه مورد بحث قرار داد. پس از اوست که ملا احمد نراقى در تلاشى بهنگام میراث سلف را احیا و تجدید کرد. آنچه نقش ابن فهد به عنوان پایهریز این تفکر را مورد تأکید قرار مىدهد این بیان ابن فهد است که: بر فقیه اقامه حدود به نیابت از ولى عصر جایز است و لازم است مردم او را یارى کنند، فقیه به نیابت از امام معصوم مجاز به دریافت خمس و مصرف آن است و نیز فقیه مىتواند به نیابت از معصوم به اقامه نمازجمعه اقدام کند. هر یک از این آرا مىتواند دلیل و گواه ادعاى مقاله باشد.</em>
ولایت فقیه,فقه سیاسى,فقه شیعه,ابن فهد حلى,ملااحمد نراقى,ولایت استقلالى
https://psq.bou.ac.ir/article_10181.html
https://psq.bou.ac.ir/article_10181_823969140098ba097fd21e06fcc30574.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
7
شماره بیست و پنجم - بهار 83
2004
03
20
مبانى ولایت فقیه
175
201
FA
نجف
لکزایى
حجةالاسلام لکزایى، استادیار گروه علوم سیاسى موسسه آموزش عالى باقرالعلوم
najaf_lakzaee@yahoo.com
<em>تمایز اساسى دیدگاهها و نظریاتى که درباره شرایط مشروعیت نظام سیاسى بحث کردهاند، مربوط به حوزه مبانى آنهاست. در مقاله حاضر سعى شده است تا مبانى نظریه حکومت دینى ـ اسلامى ـ شیعى، با تأکید بر نظریه ولایت فقیه، مورد بحث قرار گیرد. در این راستا، در مبانى هستى شناسى به نوع نگاه دین و دینداران به آغاز و انجام هستى و لزوم هدایت و راهبرى انسان در این سیر و مسیر پرداخته شده است؛ در مبانى انسان شناسى نیز سعى شده است تا نگاه فرازمانى قرآن به انسان، از طریق تشریح ویژگىهاى فرازمانى انسان تحلیل شود. در همین قسمت توضیح داده شده است که انسانها، با توجه به ویژگىهاى ذاتىشان، مىتوانند ویژگىهایى را نیز کسب کنند. همین قدرت انتخاب انسان باعث مىشود او سیاستى دینى یا غیردینى را در پیش بگیرد. در ادامه از پیش فرضهاى مربوط به نظام سیاسى در آموزههاى اسلامى سخن گفته شده است.</em>
ولایت فقیه,هستى شناسى,انسان شناسى و نظام سیاسى اسلام
https://psq.bou.ac.ir/article_10182.html
https://psq.bou.ac.ir/article_10182_e5186ea68ebfc4fefc0b752748d320d7.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
7
شماره بیست و پنجم - بهار 83
2004
03
20
مباحث سیاسى در کشف المحجّه سید بن طاووس
203
229
FA
عصمت
کیخا
دانش آموخته حوزه علمیه و فارغ التحصیل رشته علوم سیاسى
کشف المحجّه از آثار بسیار مهم سیدبن طاووس است. ایشان در این کتاب فرزند هفت سالهاش محمد ودیگر علاقهمندان به شنیدن سفارشها، خاطرات، پندها ووصایاى کتاب را مخاطب قرار مىدهد. وى با یادآورى این نکته که سلامت خاندان از طعن وپاکیزگى آنان از پستى وناکسى، بزرگترین نعمت خداوند است وخداوند متعال دستور داده است که از نعمتهایى که به او عطا شده سخن بگوید: وامّا بنعمة ربّک فحدّث خود را در آغاز کتاب چنین معرفى مىکند :
بنده خدا ومملوک او، سید جلیل وپیشواى نبیل، عالم عامل وفقیه کامل، علامه فاضل، زاهد پرهیزگار، بازکوش راه حق، یگانه زمان ویکتاى عصر خویش، رضى الدین، رکن الاسلام والمسلمین، افتخار «آل طه» و«یس»، جمال عارفان، برترین سرور، سیّد شریفان، ابوالقاسم على بن موسى بن جعفر بن محمد بن طاووس علوى فاطمى داوودى سلیمانى.
سید بن طاووس ـ آن گونه که در همین کتاب نوشته ـ متولد سال 589 هجرى است ونوشتن کشف المحجه را در 61 سالگى (سال 650 هجرى) آغاز کرده است.
https://psq.bou.ac.ir/article_10183.html
https://psq.bou.ac.ir/article_10183_0884cb9f5ee060d81081033858aa2c88.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
7
شماره بیست و پنجم - بهار 83
2004
03
20
جایگاه سیاست در آثار خواجه نصیرالدین طوسی
231
246
FA
مرتضی
یوسفی راد
حجت الاسلام یوسفی راد فارغ التحصیل کارشناسی ارشد علوم سیاسی موسسه آموزش عالی باقرالعلوم علیه السلام
https://psq.bou.ac.ir/article_10210.html
https://psq.bou.ac.ir/article_10210_bc1ad3900aa62081fa044e43dffb6974.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
7
شماره بیست و پنجم - بهار 83
2004
03
20
سفیرى روحانى
247
250
FA
محمد سعید
جمال الدین
استاد دانشگاه عین شمس ـ قاهره
https://psq.bou.ac.ir/article_10211.html
https://psq.bou.ac.ir/article_10211_1dbf351f15abb492add7892e129715ca.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
7
شماره بیست و پنجم - بهار 83
2004
03
20
چکیده پایاننامههاى رشته علوم سیاسى مؤسسه آموزش عالى باقرالعلوم
251
262
FA
https://psq.bou.ac.ir/article_10212.html
https://psq.bou.ac.ir/article_10212_5be63593a15deb2b43f8760906fdc99b.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
7
شماره بیست و پنجم - بهار 83
2004
03
20
ملخص المقالات
263
269
FA
انور
رصافی
انور رصافی(مترجم)
https://psq.bou.ac.ir/article_10213.html
https://psq.bou.ac.ir/article_10213_10105c6692e51ed924c7c27301881088.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
7
شماره بیست و پنجم - بهار 83
2004
03
20
چکیده مقالات به زبان انگلیسی
1
12
FA
سید علی اصغر
سلطانی
سید علی اصغر سلطانی
soltani@bou.ac.ir
https://psq.bou.ac.ir/article_10214.html
https://psq.bou.ac.ir/article_10214_a2514c50afb814ddedd8593db43e57ef.pdf