دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
20
شماره 80 - زمستان 96
2018
02
20
انقلابیگری، هویتساز حوزه و روحانیت
7
24
FA
علیرضا
پیروزمند
دانشآموخته حوزه علمیه قم و عضو هیئت علمی فرهنگستان علوم اسلامی قم
andishe.sh@gmail.com
10.22081/psq.2018.65392
<strong>مسئله مقاله حاضر، بررسی حال و آیندة هویت حوزه و روحانیت و نسبت آن با حوزه انقلابی است؛ چراکه حفظ و تقویت هویت جمعی روحانیت، امری مهم و نیازمند مراقبت و تدبر است. بررسی کردیم که حفظ و ارتقای هویت روحانیت، نیازمند بازشناسی مأموریت حوزه و روحانیت در مقیاس اقامه اجتماعیِ دین و حضور ملی و بینالمللی در این مقیاس است. جوهره حوزه انقلابی نیز چیزی جز پذیرش این مأموریت نیست. برای این منظور فرضیه مقاله حاضر بدین قرار است که انقلابیگری، عامل محوریِ هویتساز حوزه و روحانیت بوده، فضیلتی زاید بر مأموریت اصلی حوزههای علمیه نیست. همچنین انقلابیگری صرفاً به معنای مشارکت سیاسی روحانیت در حکومت نیست؛ بلکه بهمعنای مسئولیتپذیری در اقامه اجتماعی اسلام است.</strong>
هویت,هویت حوزه و روحانیت,انقلابیگری,حوزه انقلابی,اقامه دین
https://psq.bou.ac.ir/article_65392.html
https://psq.bou.ac.ir/article_65392_60a7101d542392a63268742c2f513244.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
20
شماره 80 - زمستان 96
2018
02
20
عوامل سیاستزدگی در میان حوزویان و راههای برونرفت از آن
25
48
FA
سید کاظم
سیدباقری
استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
sbaqeri86@yahoo.com
10.22081/psq.2018.65393
<strong>سیاستزدگی یکی از مباحثی است که در کنار بحث انقلابیگری و ورود به عرصۀ سیاست مطرح میشود و با توجه به جایگاه والای حوزههای علمیه، بررسی پیامدهای منفی و چالشبرانگیز این امر، اهمیتی دوچندان دارد. سیاستزدگی به همراه خود، جانبداری از یک باور و نگرۀ سیاسی بهطور</strong><strong></strong><strong>مطلق و تحلیلهای یکسویه را در پی دارد؛ درحالی</strong><strong></strong><strong>که این اندیشه ممکن است درست یا نادرست، و روشمند یا ناروشمند باشد. چنین است که نگاهی افراطی یا تفریطی بر اندیشه و سیاستورزی جامعۀ هدف حاکم میشود و میتواند فضایی آشفته و آسیب</strong><strong></strong><strong>زننده را برای فرد و جامعه به همراه آورد. پرسش اصلی در این نوشته بر گرد عوامل سیاستزدگی در میان حوزویان و راهکارهای برونرفت از آن شکل گرفته و در پاسخ، این فرضیه ارائه شده است که با توجه به اموری چون دگرگونی و انعطاف، جانبداری، قدرتخواهی و خواهش مشارکت در سیاست، هرچند با توجه به روحیۀ علم و پرهیزکاری در میان حوزویان، سیاستزدگی کمتر جای جولان مییابد، در برخی مواقع و در میان تعدادی از آنان و به</strong><strong></strong><strong>ویژه طلاب جوان میتوان عوامل سیاستزدگی را در اموری چون تحلیلهای تقلیدی، خودحقپنداری و انحصارطلبی، تحلیل و رفتارهای افراطی و تفریطی، و فعالیتهای خلاف شرع و قانون پیجویی کرد و با روش</strong><strong></strong><strong>هایی چون آگاهی</strong><strong></strong><strong>بخشی علمی، گسترش سعۀ صدر و شکیبایی، تقویت روحیۀ اجتهاد و آزاداندیشی، و تقویت اعتدال و عقلانیت به برونرفت آنان از سیاستزدگی امیدوار بود.</strong>
سیاستزدگی,حوزویان,انحصارطلبی,سعه صدر,آزاداندیشی
https://psq.bou.ac.ir/article_65393.html
https://psq.bou.ac.ir/article_65393_9307a570f285ca3f6749fd1f94cf36ed.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
20
شماره 80 - زمستان 96
2018
02
20
اقتدار مدنی روحانیت و چالشهای نوین آن
49
72
FA
عبدالوهاب
فراتی
دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
forati129@yahoo.com
10.22081/psq.2018.65395
<strong>روحانیت از این جهت که سازمانی شکلگرفته بر پایه یکی از نیازهای اصلی اجتماعی، یعنی نیاز به دین است، یکی از نهادهای جامعه مدنی و البته قدرتمندترین آنها در ایران به شمار میآید. کارویژه ذاتی این نهاد، فهم دین، تبلیغ و ترویج دین و اجرای مناسک آن است که البته در شرایط خاص تاریخی، ممکن است وظایف تاریخمندی بدانها اضافه کند. نهادهای مدنی بهعنوان واحدهای تشکیلدهندة جامعه مدنی، در مقابل نهادهای سیاسی مطرح میشوند. وجه اصلی متمایزکننده آنها این است که «کنش جمعی» خود را بدون اجبار و آمریت سیاسی سامان میدهند؛ ازاینرو، مدنیت سازمانی مثل روحانیت، از یک سو در گرو سیاسی نشدن و حفظ استقلال آن از حاکمیت سیاسی و از سوی دیگر، حفظ اعتبار و کارآمدی آن در جامعه اسلامی است. بااینهمه، در سال</strong><strong></strong><strong>های پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی و ورود روحانیت به برخی از ارکان حکومت اسلامی، به وجه مدنی این نهاد آسیب رسیده و از توانمندی آن در چنین حوزهای کاسته شده است. این مقاله بدون اینکه تأکیدی بر لزوم بازگشت روحانیت به کارکردهای سنتی خود داشته باشد و به حضور خود در حکومت اسلامی پایان بخشد، تنها میکوشد عوامل تقلیلدهنده اقتدار اجتماعی روحانیت را طی چند دهه اخیر تحلیل کند. اینکه این عوامل کداماند و چگونه توانستهاند مدنیت این نهاد را تحتالشعاع قرار دهند، پرسشهایی است که این مقاله درصدد بررسی آنهاست.</strong>
نظام سیاسی,بحران اعتماد,عرفی شدن,پادگفتمان,کارآمدی,تغییر موقعیت
https://psq.bou.ac.ir/article_65395.html
https://psq.bou.ac.ir/article_65395_7d656e8226e1d378ad2652929f585444.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
20
شماره 80 - زمستان 96
2018
02
20
اجتهاد پویا؛ رویکرد حوزه انقلابی
73
100
FA
سیدمحسن
طباطباییفر
دانشآموخته حوزه علمیه قم و دکتری علوم سیاسی
tabatabaeii.far@gmaih.com
10.22081/psq.2018.65396
<strong>حوزه انقلابی مانند هر پارادایم دیگر، دارای دغدغه</strong><strong></strong><strong>ها، مسائل و روش ویژة خود است که موجب مانایی و پویایی آن میشود. دغدغه حوزه انقلابی، برسازی تمدن اسلامی بر وزان دنیای معاصر است. برایناساس، در کنار مسائل فردی (تعبدی)، موضوعات اجتماعی را از «مسائل» خود می</strong><strong></strong><strong>داند و در تلاش است با روش «اجتهاد پویا» فقه را به عرصه اجتماع آورده، زندگی مؤمنانه را در دوران غیبت جاری سازد. در این مقاله اصول و کارکردهای اجتهاد پویا بهعنوان روش حوزه انقلابی بررسی می</strong><strong></strong><strong>شود و به همین مناسبت از تغییر دغدغهها و مسائل فقهی نزد ایشان سخن خواهد رفت.</strong>
اجتهاد پویا,حوزه انقلابی,امام خمینی,آیتالله خامنهای,سیاست
https://psq.bou.ac.ir/article_65396.html
https://psq.bou.ac.ir/article_65396_8febe710423e204f78b906c955b69b41.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
20
شماره 80 - زمستان 96
2018
02
20
حوزه انقلابی و صدور فرهنگ انقلاب اسلامی
101
124
FA
محمد اسماعیل
نباتیان
استادیار دانشکده معارف و اندیشه اسلامی دانشگاه تهران
me.nabatian@ut.ac.ir
10.22081/psq.2018.65397
<strong>حوزه انقلابی را میتوان معتقد به اسلام سیاسی و نظام سیاسیِ مبتنی بر ولایت فقیه جامعالشرایط، ملهم از اندیشههای فقهی و کلامی امام خمینی دانست که پس از صدر اسلام، برای نخستینبار توانست الگویی مبتنی بر اسلام ناب و برگرفته از قرآن و احادیث را در جامعه تحقق بخشد و با ابتنا بر آن، بهتدریج فرهنگی خلق کند و آن را بسط دهد. یکی از عوامل حفظ و پویایی یک اندیشه و نیز الگوی سیاسی ـ اجتماعیِ برگرفته از آن، صدور و فراگیر کردن آن در فراتر از مرزهای جغرافیایی است. حوزه انقلابی با دارا بودن ظرفیتهای اثرگذاری چون مرجعیت، کثرت طلاب و مبلّغان و نقش شبکهای آنها در کشورهای مختلف، مساجد، حسینیهها و هیئتهای مذهبی، این امکان را دارد که فرهنگ انقلاب اسلامی را بهعنوان الگوی جایگزین فرهنگ لیبرالیستی و نیز فرهنگ اسلام غیرانقلابی در جوامع مسلمان طرح کند و آن را نهادینه سازد.</strong>
حوزه انقلابی,فرهنگ انقلاب اسلامی,صدور انقلاب,نظریه پخش
https://psq.bou.ac.ir/article_65397.html
https://psq.bou.ac.ir/article_65397_adea763f95285bfc492b850932d6fe4c.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
20
شماره 80 - زمستان 96
2018
02
20
حکومتداری در اندیشه سیاسی سعید نورسی و تأثیر آن بر اسلامگرایی معاصر ترکیه
125
148
FA
منصور
میر احمدی
استاد علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی
m_mirahmadi@sbu.ac.ir
محمدهادی
احمدی
دانشجوی دکتری انقلاب اسلامی دانشگاه معارف اسلامی قم
mohammadhadi.ahmadi@gmail.com
10.22081/psq.2018.65398
<strong>در ترکیه دو گفتمان کلان اسلامگرایی از هم قابل تمیز هستند. از یک سو گفتمان اسلام سیاسی است که به تأسیس دولت معتقد است و دیگری اسلام اجتماعی که بهشدت مخالف پروژه سیاسی اسلام است و در مقابل اسلام سیاسی قرار میگیرد. بدیعالزمان سعید نورسی، روحانی برجسته و کردتبار ترکیه، با ساختارشکنی در سنت اسلام سنی ـ صوفی، پایهگذار اندیشههایی گردید که در نتیجه آن، «جنبش اسلام اجتماعی» پس از مرگ وی در ترکیه شکل گرفت. اندیشههای نورسی با تحولی که در دورههای مختلف تجربه میکند، در نهایت موفق به بازتعریف مفهوم «انسان اسلامی» در گفتمان «صیانت» شده، الگوی جدیدی از رابطه اسلام و مدرنیته ارائه میدهد. پس از وی جنبش نورجو تقسیمبندیهای متعددی بر اساس تفاسیر متفاوت از آثار نورسی پیدا میکند که مهمترین آنها جنبش فتحالله گولن است. گولن را پایهگذار جنبش ایمانمحور میدانند؛ چراکه با الهام از اندیشههای نورسی، تحولی معنایی و فکری را در این نظام فکری ایجاد کرده است. وی از طریق شبکههای آموزشی، اقتصادی و رسانهای در سطح بسیار گستردهای در جامعه ترکیه هوادار پیدا کرده و بر سپهر عمومی آن کشور بسیار اثرگذار بوده است. امروزه گولن در سطح بینالملل نیز بسیار شناختهشده و اثرگذار است. اندیشههای گولن نتایج سیاسی متفاوتی از اندیشههای نورسی پیدا میکند که مهمترین آن، پذیرش دموکراسی لیبرالسکولار است.</strong>
سعید نورسی,حکومتداری,اسلام اجتماعی,انسان اسلامی,فتحالله گولن
https://psq.bou.ac.ir/article_65398.html
https://psq.bou.ac.ir/article_65398_8719b459043fe5fa76c1b6106e57cfd3.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
20
شماره 80 - زمستان 96
2018
02
20
تبیین رفتار رأیدهی مردم تهران در انتخاباتهای اخیر (با تأکید بر انتخابات دوره دهم مجلس شورای اسلامی)
149
176
FA
رسول
زارع زاده ابرقویی
دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی- پژوهشگر دانشگاه جامع امام حسین(ع)
zarea1756@gmail.com
10.22081/psq.2018.65399
<strong>با توجه به اهمیت روزافزون انتخابات در جوامع مختلف، تبیین رفتار رأیدهی یکی از وجوه اساسی جامعهشناسی سیاسی است. در این راستا، مقاله حاضر درصدد تبیین رفتار رأیدهی مردم تهران در انتخاباتهای اخیر، بهویژه انتخابات دهم مجلس شورای اسلامی در دو بعد میزان مشارکت و جهت آن است. در بعد میزان مشارکت سؤال اصلی، چرایی مشارکت 52 درصدی مردم و در بعد جهت، سؤال، چرایی رأیآوری فهرست انتخاباتی اصلاحطلبان است. مقاله میکوشد با بهرهگیری از رهیافت جامعهشناسانه، فراتحلیل دادههای موجود و مشاهدات میدانیِ نگارنده به سؤالات فوق پاسخ گوید. در بعد میزان مشارکت، بر عامل افزایش احساس اثرگذاری اقشار طبقه متوسط رو به بالا و بالای تهران تأکید شده است. در بعد جهت مشارکت نیز اعتقاد بر این است که اصلاحطلبان توانستند در انتخابات تهران پیروز شوند، تنها به این دلیل که توانستند پایگاه و اقشار اجتماعی متمایل به خود را بسیج کنند و پای صندوق رأی آورند. رأیِ لیستی و هماهنگ این اقشار سبب رقمخوردن نتایج انتخابات تهران گردید. از دید نگارنده، این رفتار (فرایند بسیج و رأیِ لیستی) نه یک رفتار سلبی، اعتراضی و کنشی یکسویه، که کنشی ایجابی و دوسویه است و در صورت مهیا بودن شرایط و بسترها، دوباره تکرارپذیر خواهد بود. تکرار نتایج انتخابات در سال 1396 مؤید این نکته است.</strong>
رفتار رأیدهی,رهیافت جامعهشناسانه,فرایند بسیجسازی,طبقه متوسط جدید رو به بالا,اصلاحطلبان
https://psq.bou.ac.ir/article_65399.html
https://psq.bou.ac.ir/article_65399_be99472166a42b86fb215c425343b63b.pdf