دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
24
شماره 95 - پاییز 400
2021
09
23
عدالت اجتماعی و نسبت آن با عدالت توزیعی
7
24
FA
احمد
واعظی
استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، قم، ایران
vaezi@bou.ac.ir
10.22081/psq.2022.72238
تصور عمومی آن است که عدالت اجتماعی تعبیر دیگری از عدالت توزیعی است و از دوران باستان ایدة عدالت توزیعی وجود داشتهاست؛ پس طرح ایدة عدالت اجتماعی امر نوپدیدی نیست و صرفاً ترکیب زبانی جدیدی برای همان محتوای شناختهشدة قدیمی است. مقاله حاضر میکوشد با نگرش تحلیلی نشان دهد که اولاً خود عدالت توزیعی در بستر تاریخ دچار تطوّرات مفهومی و محتوایی شدهاست و ثانیاً ایدة عدالت اجتماعی در دوران معاصر فراروی آشکاری از حریم دغدغههای عدالت توزیعی دارد و نسبت میان این دو عموموخصوص مطلق است. هر تلقیای از عدالت توزیعی گونهای نظریة عدالت اجتماعی است، اما برخی نظریهها در باب عدالت اجتماعی را نمیتوان به عدالت توزیعی فروکاست. قرائتپذیری عدالت اجتماعی و فرهنگپیچ بودن آن نکتة مهم دیگری است که در مقاله حاضر مورد تأکید قرار گرفتهاست.
عدالت اجتماعی,عدالت توزیعی,تطور تاریخی عدالت,ارسطو,قرائتپذیری عدالت
https://psq.bou.ac.ir/article_72238.html
https://psq.bou.ac.ir/article_72238_f8a6464129a6fc21c61236af939f2ebd.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
24
شماره 95 - پاییز 400
2021
09
23
بررسی فقهی شاخصهای بغی و براندازی
26
42
FA
سعید
ضیائی فر
دانشیار، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران
ziyaei.saeid@isca.ac.ir
10.22081/psq.2022.72239
هدف پژوهش حاضر بررسی فقهی شاخصهای بغی و براندازی است که با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی به آن پرداخته شد. پرسش مهم موضوع حکم قرار گرفتن بغی مطرح در قرآن و روایات است که چه شاخصهایی دارد و قلمرو آن کجاست؟ نتایج نشان داد که شاخصهای اصلی بغی بدین قرار است: فعالیتی جوارحی است؛ آنچه در ذهن و ضمیر افراد بوده و بهگونهای لباس تحقق خارجی نپوشیده است را نمیتوان بغی و عملی براندازانه بهحساب آورد. فعالیتی در تضاد با نظام یا زمامدار بهحساب میآید، نه فعالیتی خنثی و بیارتباط. عملی خشونتبار و جنگی است و مخالفتهای مسالمتآمیز را نمیتوان بغی خواند. خشونت ادامهداری است که با سوءنیّت خاص (قصد براندازی و یا تضعیف) انجام میشود.
بغی,عمل جوارحی,خشونت,سوءنیّت,جنگ
https://psq.bou.ac.ir/article_72239.html
https://psq.bou.ac.ir/article_72239_0a1c43a764679352927e5f13c993c9b4.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
24
شماره 95 - پاییز 400
2021
09
23
آیینگی وحی الهی نظریة تکاملی فلسفه سیاسی در تبیین وحی و نسبت آن با حکومت و قانون
43
70
FA
احمدرضا
یزدانی مقدم
دانشیار، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران
a.yazdani@isca.ac.ir
10.22081/psq.2022.72240
پژوهش حاضر، درپی ارائة پاسخی نوین به پرسشی بنیادین در چارچوب سنت فلسفه سیاسی اسلامی است، مبنی بر اینکه استفاده و استنباط از وحی در شرایط و مقتضیات تاریخی ـ تمدنی و فرهنگی متفاوت چگونه است؟ مدعای پژوهش این است که پیامبر همچون آیینهای، حقایق عقلی الهی را با وحی الهی دریافت و به مردم ارائه میکند. با توجه به آیینهبودن نفس شریف پیامبر در دریافت وحی الهی و نقش آیینه در بازنمایی حقایق دریافتی، پیامبر حقایق دریافتی را بهتناسب شرایط فرهنگی، تمدنی، اجتماعی و...، به مردم رساندهاست. بدینترتیب درصورت انتقال وحی پیامبر به شرایط جدید، استنباط احکام الهی نیازمند تفقّه، تعقل و اجتهاد است. این تحلیل را میتوان نظریة آیینگی وحی نام نهاد. بنا بر این نظریه حقیقت جان آدمی، که ناطقه اوست، وحی را دریافت میکند. حقایق کلی عقلی یادشده طی فرایند درونی پیامبر به حقایق جزئی تبدیل میشود. دستاورد اصلی نظریة آیینگی وحی، عقلانیبودن دین و امکان عقلورزی در آن است که پیامد خود را در مناسبات دین و فلسفه سیاسی، دین و سیاست، تحلیل دین و شریعت، فلسفه تشریع و قانونگذاری، ویژگیها و وظایف حاکم و حکومت، مقاصد نهایی قانون و چگونگی تفسیر متن وحیانی نشان میدهد
نظریه آیینگی وحی الهی,نظریه تکاملی فلسفه سیاسی,قانون,حکومت,پیامبر
https://psq.bou.ac.ir/article_72240.html
https://psq.bou.ac.ir/article_72240_8491dc31ae1a1a3871277eb5b8fdeceb.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
24
شماره 95 - پاییز 400
2021
09
23
تبارشناسی زمینههای صلحگرایی در گفتمانهای شیعه عهد حضور براساس کنشهای گفتمانی مرتبط با رفتار امام علی(ع)
71
92
FA
عبدالمجید
مبلغی
استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
mobaleghi@gmail.com
10.22081/psq.2022.72241
هدف پژوهش حاضر تبارشناسی رویکرد امامان شیعه به صلح با توجه به نقش بنیادگذارانه امام علی(ع) در ارتباط با رویکردی از این گروه، ذیل مناسبات معتبر در سه گفتمان مرکزی شیعه در عهد حضور است. بههمینمنظور بهاقتضای مطالعات گفتمانی، به شناسایی کنشهای مرکزی در گفتمان نخست شیعه متأثر از امام علی(ع) بهمثابه سوژه گفتمانی، تعقیب چندوچون بروز و ظهور صلحگرایی در نگرش امام حسن(ع) و دالهای صلح در گفتمانهای شیعه در عهد دیگر امامان(ع) پرداخته شدهاست. این پژوهش با بحث از سه گفتمان شیعه سیاسی، اجتماعی و اعتقادی تلاش دارد که نشان دهد چگونه دو کنش مرکزی مبارزه و کنارهگیری، آنگونه که در رویکرد امام علی(ع) بنیاد گذاشته شد، کارکردی محوری و نقشی کانونی در هر سه گفتمان ایفا کردهاست.
گفتمان شیعه,امام علی(ع),امام حسن(ع),امام حسین(ع),صلحگرایی
https://psq.bou.ac.ir/article_72241.html
https://psq.bou.ac.ir/article_72241_d655c33b3e0437d1e7503e7752f151a5.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
24
شماره 95 - پاییز 400
2021
09
23
نقد مبانی و ادلّه قرآنی «نظریه دولت» محمد احمد خلفالله
93
116
FA
محمد
عربصالحی
دانشیار، گروه منطق فهم دین، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، ایران
salehnasrabad@yahoo.com
فریده
پیشوایی
سطح چهار، تفسیر تطبیقی، مؤسسه آموزش عالی حوزوی معصومیه، قم، ایران. (نویسنده مسئول)
fpishvaei@gmail.com
10.22081/psq.2022.72242
هدف پژوهش حاضر نقد مبانی و ادلّة نظریه خلفالله، متجدد مصری و از ادامهدهندگان حلقه فکری المنار است. وی با اتکاء بر مبانی اجتهادی مصلحان عرب و بر پایة کاربرد واژگان قرآنی و قواعد شرعی مستنبط از آن، ضمن سلب منصب حاکمیت از پیامبر9 معتقد است پس از ختمِ نبوت، با واگذاری امور دنیوی مانند اداره جامعه به عقل بشر، معیارِ صدور احکام، مصلحت عام است که توسط کارشناسان (اهل حلوعقد: اولوالامر) تشخیص داده میشود. این نظریه الهامبخش برخی متفکران عرب و ایرانی معاصر در ایدة «حذف دین از حکومت» بودهاست. یافتههای این پژوهش که به روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر آیات قرآن و بهرهگیری از منابع اهل سنّت انجام شد، نشان میدهد که این نظریه مبتنی بر قواعد ساختگی و تحلیلهای غیرعلمی است و مستدل به ادلّهای محکم از کتاب و سنّت نیست. برداشتهای تفسیری خلفالله نیز تفسیربهرأی است؛ نتیجه اینکه خلفالله و همفکرانش با وجود نواندیشی درزمینه تشکیل دولت در جامعه اسلامی، همچنان وامدار اندیشه کلاسیک اهل سنّت در حجیّت قول اهل حلوعقد بودهاند و تفاوت آنها تنها در خوانش جدید و نظاممند این اندیشه و مبتنی بر تفسیر غیرصحیح از قرآن و قواعدی است که پایه و اساس متقن قرآنی ندارد
خلفالله,نظریه دولت,اولوالامر,مصلحت,اهل سنّت
https://psq.bou.ac.ir/article_72242.html
https://psq.bou.ac.ir/article_72242_e62b113c74e325b3b0aa3fc38bd80498.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
24
شماره 95 - پاییز 400
2021
09
23
بررسی تطبیقی حکومت در اندیشة سیاسی نائینی و مطهری
117
140
FA
شریف
لکزایی
دانشیار، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران
shari.lakzaee@gmail.com
بهمن
زارعی
دانشجوی دکتری، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)
zarei165@yahoo.com
10.22081/psq.2022.72245
هدف پژوهش حاضر بررسی تطبیقی حکومت در اندیشة سیاسی نائینی و مطهری است. مسئله اصلی این است که چگونه میتوان وجوه اشتراک و افتراق اندیشة سیاسی نائینی و مطهری درباره حکومت را با ارجاع به شرایط حاکم بر دوره مشروطه و انقلاب اسلامی توضیح داد؟ بههمین منظور با روش هرمنوتیک زمینهگرای اسکینر نشان داده شد که اختلافنظری میان دو متفکر وجود ندارد. هر دو به مشروعیت الهی و مردمی فقیه در دوران غیبت امام معصوم باور دارند و نقش او نیز در جامعه نقش یک ایدئولوگ و <br />وظیفهاش نظارت بر اجرای صحیح ایدئولوژی در جامعه اسلامی است. نائینی بهدلیل حضور در فضای اصلاحطلبی، با نگاهی مثبت و تعاملگرایانه و با استفاده از ظرفیتهای مکنون در فقه شیعه، خواستار اصلاح روند حکمرانی و نه برچیدن آن بود؛ اما مطهری بهدلیل قرارگرفتن در فضای انقلابیای که مارکسیسم ایجاد کردهبود، با بهرهگیری از ظرفیتهای فکری شیعه و نگاهی منفی و انتقادی به مؤلفههای مارکسیسم، بهدنبال تشکیل حکومت اسلامی با نظرات خاص خود بودهاست
حکومت اسلامی,محمدحسین نائینی,مرتضی مطهری,مشروطیت,لیبرالیسم
https://psq.bou.ac.ir/article_72245.html
https://psq.bou.ac.ir/article_72245_1a46dcc16059bbde773b175ddb915e6d.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
24
شماره 95 - پاییز 400
2021
09
23
کاربست قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در دیپلماسی عمومی با کشورهای رقیب
141
166
FA
رسول نوروزی
نوروزی فیروز
0000-0001-8998-6088
استادیار، گروه مطالعات تمدن اسلامی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران
rasoolnorozi@gmail.com
محمد
جلیلی
0000-0002-7616-914X
دانشجوی دکتری علوم سیاسی، گرایش مسائل ایران، دانشکدۀ معارف اسلامی و علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران (نویسندۀ مسئول)
jalilipv@gmail.com
10.22081/psq.2022.72246
هدف پژوهش حاضر پاسخ به این سؤال اساسی است که منابع قدرت نرم ایران متشکل از چه عناصری است و چگونه میتوان از آنها در رقابت با قدرت نرم کشورهای فعال علیه ایران در بستر دیپلماسی عمومی استفاده کرد؟ بههمینمنظور بیست مورد از منابع قدرت نرم ایران با استفاده از روش تحلیل مضمونی مورد بررسی قرار گرفت که مدل نهایی آن در «مقاومت و پیشرفت» خلاصه میشود. رقیبان اصلی قدرت نرم ایران، آمریکا، انگلستان، ترکیه، عراق و امارات هستند که در تحلیل مضمونی ابزار لازم درتقابل با آنها، به مدل «تثبیت اندیشه و فرهنگ ایرانی ـ اسلامی» و «حمایت از تولید ملی و اقتدار دیپلماتیک» رسیدهایم. موفقیت دیپلماسی عمومی ایران منوط به پیشرفت در ابعاد علمی، اقتصادی و نظامی توأم با مقاومت فرهنگی ـ سیاسی درمقابل استکبار جهانی است
قدرت نرم,دیپلماسی عمومی,سیاست خارجی,جمهوری اسلامی ایران,دیپلماسی سیاسی
https://psq.bou.ac.ir/article_72246.html
https://psq.bou.ac.ir/article_72246_490a647970a7d47bdb1ce4811750f3c8.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
24
شماره 95 - پاییز 400
2021
09
23
ارزیابی قابلیت اجرای نظریۀ «مسئولیت حمایت» در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر مبنای فقهی «تألیف قلوب»
167
190
FA
امیر
کشتگر
دکترای تخصصی فقه و مبانی حقوق اسلامی، پردیس فارابی (دانشگاه تهران)، قم، ایران. (نویسنده مسئول)
amir.keshtgar@chmail.ir
محمد
صدری ارحامی
0000-0002-8178-4235
استادیار گروه حقوق دانشگاه امام حسین، تهران، ایران
sadri6400@gmail.com
10.22081/psq.2022.72247
این پژوهش به قابلیت اجرای نظریه مسئولیت حمایت مبتنی بر قاعده فقهی «تألیف قلوب» پرداختهاست. در پاسخ به این پرسش اصلی که «قلمرو کاربست مبنای تألیف قلوب در نظریة مسئولیت حمایت چه میزان است؟» این فرضیه مطرح شد که «نظریه مسئولیت حمایت، مستنبط از قاعده فقهی تألیف قلوب، میتواند مبنای حقوقی مناسبی برای جامه عمل پوشاندن به موازین حقوق بشری جمهوری اسلامی ایران در سیاست خارجی باشد.» موضوع پژوهش با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی در سه ساحت تبیین گردید. نخست به امکان شناسایی اصل نظریه مسئولیت حمایت مبتنی بر مبنای تألیف قلوب در دو محورِ «امکان شناسایی نسبت مفهومی با تألیف قلوب» و «امکان شناسایی قابلیت کاربست تألیف قلوب در عصر غیبت» پرداخته شد. سپس با رویکرد تقلیلگرا و تعمیمگرا، که قائل به شمولیت عنوان مؤلفه قلوبهم نسبت به کفار و مسلمانان است، افراد مشمول مسئولیت حمایت مبتنی بر مبنای تألیف قلوب و قلمرو این مسئولیت مورد شناسایی قرار گرفتند. در ساحت سوم پژوهش کاربست قاعده تألیف قلوب در دکترین مسئولیت حمایت و مراتب اجرای نظریه بحث و بررسی گردید و در ادامه، ضمن تطبیق مراتب مسئولیت حمایت ـ که شامل مسئولیت پیشگیری، مسئولیت واکنش و مسئولیت بازسازی میشود ـ با احکام و عناوین فقهی و شرعی متعدد، مطابقت دو مبنای موضوع تحقیق از حیث راهبردنگاری سلسلهمراتبی به اثبات رسید.
نظریه مسئولیت حمایت,تألیف قلوب,سیاست خارجی,دکترین حقوق بشر,مبانی فقهی
https://psq.bou.ac.ir/article_72247.html
https://psq.bou.ac.ir/article_72247_73f4af887689a659618071e57c0e13a8.pdf