2024-03-28T19:06:04Z
https://psq.bou.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=1951
علوم سیاسی
1735-0557
1735-0557
1384
8
شماره بیست و نهم - بهار 84
اومانیسم و حقگرایى
مریم
صانعپور
اومانیسم شالوده فرهنگ و فلسفه بعد از رنسانس در غرب است که بر اساس آن، انسان میزان کلیه ارزشها و فضایل از جمله حق و حقگرایى است. در طول چند قرن که اندیشه مزبور در شاهرگهاى جوامع غربى جریان دارد تحولاتى اساسى در این نگرش رخ داده است.
اومانیسم علاوه بر شمول بر اصولى چون اختیار و آزادى و فردگرایى انسان، به علت وجود اصل مداراى دینى با هر دین و آیینى از توحیدى گرفته تا الحادى قابل جمع است. در تلقى اومانیستى مفاهیم ارزشى تعاریف خاصى پیدا مىکنند؛ براى مثال حق و حقگرایى با محوریت انسان تعریف مىشود که در مقاله حاضر به نحوى اجمالى به آن پرداخته شده است.
اومانیسم
حقگرایى
آزادى
حق طبیعى
اراده آزاد
2005
04
21
7
28
https://psq.bou.ac.ir/article_11718_31718b7cd45616aaa2e7a1adf2cf7db8.pdf
علوم سیاسی
1735-0557
1735-0557
1384
8
شماره بیست و نهم - بهار 84
چیستى هویت ملى
علیرضا
زهیرى
پرسش از کیستى و هویت افراد و ملتها، از دغدغههاى فکرى بشر در طول تاریخ است. صاحب نظران در قالبهاى گوناگون و از زوایاى متفاوت با این پرسش مواجه بوده و پاسخهاى متفاوتى نیز به آن دادهاند. هویت ملى از مفاهیم بنیادین علوم اجتماعى و فراتر از سایر هویتها، به ایجاد پیوستگى و همانندى در سطح اجتماعى سیاسى مبادرت مىورزد.
هویت
هویت ملى
هویت ایرانى - اسلامى
بحران هویت
2005
04
21
29
50
https://psq.bou.ac.ir/article_11719_5ec20df739619288e5213125d23b3a82.pdf
علوم سیاسی
1735-0557
1735-0557
1384
8
شماره بیست و نهم - بهار 84
تطور نظریههاى هویت در غرب : از تجدد تا مابعد تجدد
حسین
کچویان
محمدرضا
جوادى یگانه
از بررسى گفتمانهاى هویتى یا نظریههاى هویتى غرب (که با معناى بسط داده شده در این مقاله، متفاوت از نظریههاى هویت است) به دست مىآید که تا کنون در تجدد، حداقل دو گفتمان حول مسأله هویت شکل گرفته است: 1. گفتمان هویت ملى، که فرآیند شکلگیرى آن از فروپاشى گفتمان هویت مسیحى در پایان قرون وسطا و آغاز دوران نوزایى تا اوایل قرن بیستم را دربر مىگیرد. این گفتمان بیان کامل و جامع خود را در ایدئولوژى ملىگرایى پیدا مىکند؛ 2. گفتمان هویت : در مقابل گفتمان هویت ملى، گفتمان دیگرى از اواخر قرن نوزدهم که زمان ظهور بحران تجدد است، به تدریج شکل مىگیرد که بیان کامل آن را در عصر مابعد تجدد و نظریه مابعد تجددگرایى مىیابیم. این گفتمان، گفتمان هویت یا گفتمان تفاوت و تکثرگرایى هویتى است، که برعکس گفتمان اول اساساً متوجه هدم گفتمان هویت ملى و اجزا و عناصرِ برساخته آن نظیر ملت، ملیت و حتى دولت ـ ملت مىباشد. در این مقاله، علاوه بر ذکر تاریخچه مختصرى از این دو گفتمان، به ویژگىهاى این دو گونه گفتمان نیز پرداخته مىشود.
گفتمانهاى هویتى
تجدد
هویت ملى
تکثرگرایى فرهنگى
ناسیونالیزم
نظریه هویت
نظریه هویتى
2005
04
21
51
84
https://psq.bou.ac.ir/article_11720_d7f23444eaea90967915f2aca5a71d96.pdf
علوم سیاسی
1735-0557
1735-0557
1384
8
شماره بیست و نهم - بهار 84
عدالت صورى، عدالت محتوایى
احمد
واعظى
گستردگى دامنه کاربرد واژه عدالت و داورى اخلاقى ما درباره عادلانه و ناعادلانه بودن امور، لزوم طبقه بندى کلان عدالت را آشکار مىکند. یکى از این تقسیمات کلان، تفکیک عدالت صورى از عدالت محتوایى است. مقاله حاضر ضمن روشن کردن مراد از این تفکیک، به بررسى نحوه و میزان تأثیر شاخصهاى صورى و محتوایى عدالت در داورهاى اخلاقى ما در مورد عادلانه یا ناعادلانه شمردن امور و افعال حوزه حضوصى و عمومى مىپردازد.
عدالت صورى
عدالت محتوایى
عدالت مقایسهاى
عدالت غیرمقایسهاى
ملاکهاى داورى اخلاقى
2005
04
21
85
98
https://psq.bou.ac.ir/article_11721_515c3f3485b0aae3f44765cffcdd38c9.pdf
علوم سیاسی
1735-0557
1735-0557
1384
8
شماره بیست و نهم - بهار 84
عدالت خواهى در نهضت مشروطیت
نجمه
کیخا
در مقاله حاضر عدالت به عنوان یکى از دلایل اصلى شکلگیرى جنبش مشروطیت شناخته شده است. براى اثبات این مدعا، با بهرهگیرى از روش رئالیسم، از علل درونى و ریشههاى خارجى شکلگیرى مشروطیت و نیز علل عدالتخواهى مردم سخن به میان آمده است. تشیع و روحیه ظلم ستیزى مردم ایران، به عنوان مهمترین علت درونى جنبش و شرایط و ساختار بد سیاسى، فرهنگى و اقتصادى از علل بیرونى جنبش شناخته شده است.
تبیین مفهومى عدالت در این دوره، با آراى دو تن از رهبران مشهور این جریان یعنى شیخ فضلالله نورى و آیةالله محمد حسین نائینى صورت گرفته است. از آغاز تا پایان این جنبش، مفهوم واحدى از عدالت وجود نداشته است. با این حال، عدالت همواره به عنوان مهمترین خواسته ملت ایران مطرح گشته است.
مشروطیت
عدالت
نائینى
شیخ فضل الله نورى
روش رئالیسم
2005
04
21
99
112
https://psq.bou.ac.ir/article_11722_75707d979b423feabdbb0ad2fda76b6d.pdf
علوم سیاسی
1735-0557
1735-0557
1384
8
شماره بیست و نهم - بهار 84
سیاست؛ رمزگشایى از یک مفهوم پرابهام
غلامحسن
مقیمى
مفهوم سیاست از جنجالىترین و پیچیدهترین مفاهیم کلیدى در علوم انسانى است که اندیشمندان علوم سیاسى در مورد آن اجماع نظر ندارند مهمترین دلیل آن، وجود ابهام در محتوا و مؤلفهها و پیشفرضهاى آن است، زیرا علم سیاست از زیر مجموعههاى علوم انسانى است که همواره با پیش فرضهاى خاصى قرین است و لذا هرگونه بحث از اصول و مبانى علم سیاست مسبوق به نظریه و اعتقادات است، از اینرو تفکیک دانش سیاست از ارزشها و باورها غیر ممکن مىنماید.
بازشناسى مفهوم سیاست از دیدگاههاى مختلف هدف مقاله حاضر است.
مفهومشناسى
سیاست
فلسفه سیاسى
علم سیاست
مبانى علم سیاست
2005
04
21
112
126
https://psq.bou.ac.ir/article_11723_0c56276c25743b8ac26cbef2391907b3.pdf
علوم سیاسی
1735-0557
1735-0557
1384
8
شماره بیست و نهم - بهار 84
مفهوم جمهورى اسلامى از دیدگاه امام خمینى(ره)
حسن
بیارجمندى
جمهورى اسلامى به عنوان نظامى متباین با نظامهاى دیکتاتورى، استبدادى و سلطنتى از یک سو و متمایل و نه مطابق با نظامهاى دموکراتیک غربى و شرقى از سوى دیگر، نظامى مستقل و منحصر به فرد است که بر شأن و حقوق انسانى هر فرد از موضع حقوق الهى، فطرى و طبیعى پا مىفشارد. این نظام واجد مفهومى بسیار عمیق، منطبق با طبیعت و نیاز جدى بشر امروزى و دربرگیرنده تمام ابعاد وجودى انسان اعم از روح و جسم، دنیا و آخرت و... است که امام خمینى با شناخت کامل از طبیعت و اقتضائات خاص جامعه ایرانى آن را مطرح کردند.
امام خمینى(ره)
جمهورى
جمهورى اسلامى
دموکراسى
2005
04
21
127
146
https://psq.bou.ac.ir/article_11724_1ef6dbfed216b5c8b241067a60d50e2b.pdf
علوم سیاسی
1735-0557
1735-0557
1384
8
شماره بیست و نهم - بهار 84
شیوه رهبرى امام خمینى و سیادت وبرى
داود
مهدوى زادگان
یکى از مباحث مهم پیرامون سیره حکومتى امام خمینى(ره) نوع اقتدار و سیادت سیاسى ایشان است. اغلب جامعه شناسان و پژوهشگران سیاسى در تحلیل این موضوع از الگوى جامعه شناختى ماکس وبر بهره گرفتهاند. مطابق این الگو، اقتدار یا سیادت سیاسى عمدةً بر سه نوعِ سنتى، قانونى ـ عقلایى و کاریزمایى مىباشد. بسیارى از پژوهشگران، اقتدار سیاسى امام خمینى را از نوع سیادت کاریزمایى تلقى کردهاند. پرسش اصلى در این گفتار نقد و بررسى چنین برداشتى از سیره حکومتى امام خمینى است. نگارنده این بحث را با مفروض قرار دادن الگوى وبر؛ در دو مقام پى گرفته است. در مقام اول با فرض اینکه اگر چنین برداشتى درست باشد؛ چگونه است که پدیده عادى سازى و روزمرّه شدن سیادت کاریزمایى در ایران بعد امام خمینى(ره) روندى کُند و بطىء دارد. اما مقام دوم بحث با فرض نادرست بودن چنین برداشتى (کاریزمایى بودن سیادت امام خمینى)، به این رویکرد توجه شده که اساسآ به دلایل مختلف، امام خمینى(ره) با علم به توانایىهاى ذاتى خود و میزان نفوذ در قلوب مردم ایران؛ هرگز سعى نکردند سیره حکومت دارى شان را بر سیاست کاریزمایى استوار نمایند. همین نکته اساسى دلیل عمده ما بر بطىء بودن فرایند عادى سازى (ترمیدور) در ایران بعد امام خمینى(ره) است.
سیادت
اقتدار سیاسى
امام خمینى
جامعهشناختى
کاریزما
2005
04
21
147
184
https://psq.bou.ac.ir/article_11725_477537dd497f3e090e91c06dc7b036f0.pdf
علوم سیاسی
1735-0557
1735-0557
1384
8
شماره بیست و نهم - بهار 84
فکر سیاسى امام موسى صدر
شریف
لکزایى
توصیف، تحلیل، تبیین و نقد اندیشه سیاسى متفکران مسلمان معاصر که شرایط فکرى و سیاسى تقریبآ مشترکى با زمان ما دارند، از اهمیت زیادى براى پاسخ گویى به برخى خلأهاى موجود در جامعه برخوردار و بسیار راهگشاست. نظر به اهمیت شخصیت و اندیشه سیاسى امام موسى صدر در جهان اسلام و پاسخگویى به معضلات انسان معاصر و با عنایت به عدم توجه به اندیشه سیاسى وى در ایران، تبیین اندیشه سیاسى ایشان ضرورى مىنماید. ایشان از معدود اندیشمندانى است که افکار و اندیشههایش بر بخشى از جهان اسلام به خصوص کشور لبنان سایه افکنده و تأثیر مهمى در آن جامعه بر جاى نهاده است. هدف اصلى مقاله حاضر بازشناسى و بازخوانى اندیشه سیاسى امام موسى صدر و نیز عرضه اندیشه سیاسى و پاسخهاى او به پارهاى از معضلات جوامع اسلامى و در نهایت بسط فرهنگ و اندیشه اسلامى و پاسخگویى به خلأهاى علمى جامعه است.
2005
04
21
185
220
https://psq.bou.ac.ir/article_11726_7c6c5b90045516a6dd5e37f41d4d6d87.pdf
علوم سیاسی
1735-0557
1735-0557
1384
8
شماره بیست و نهم - بهار 84
دیپلماسى و رفتار سیاسى در اسلام
مقصود
رنجبر
«دیپلماسى» از مفاهیم رایج در علوم سیاسى و روابط بینالملل است. درباره دیپلماسى، یکى از سؤالات اساسى مطرح در جامعه ما این است که آیا دیپلماسى اسلامى ماهیت مستقلى از دیپلماسى متعارف در دنیا دارد؟ کتاب «دیپلماسى و رفتار سیاسى در اسلام» در پاسخ به این سؤال نگارش یافته است. نویسنده در مقدمه هدف کتاب را پر کردن خلأ موجود در ارائه یک الگوى نظرى از دیپلماسى دینى و نیز ارائه یک متن درسى براى درس «دیپلماسى و رفتار سیاسى در اسلام» مىداند.
فصل اول کتاب اختصاص به کلیات و مفاهیم دارد و در آن، مفهوم دیپلماسى، سیره و رفتار سیاسى، دیپلماسى و رفتار سیاسى در اسلام، رابطه دیپلماسى و اخلاق، دیپلماسى، سیاست خارجى و روابط بینالملل و اصول سیاست خارجى اسلام تبیین شده است. به طور خلاصه، مؤلف، در این فصل، ضمن ارائه تصویرى اجمالى از ماهیت نظام بینالمللى، درباره برداشتها و نگرشهاى رئالیستى و ایدهآلیستى از روابط بینالملل بحث مىکند؛ براساس مکتب رئالیسم، اصالت با جنگ است که این دیدگاه ناشى از بدبینى افراطى به ذات انسان است، در مقابل در مکتب ایدهآلیسم اصالت با صلح است که از نگاه خوشبینانه این مکتب به ذات انسان نشأت مىگیرد، در حالى که در اسلام انسان موجودى با ماهیت دوگانه است که هم میل فطرى به سوى نیکىها دارد و هم میل غریزى به سوى بدى و شرارت، و بر این اساس در روابط بینالملل نیز نه تمایل مطلق به صلح مطرح است و نه تمایل مطلق به جنگ، و نه جنگ اصل است و نه صلح همیشگى است، هر چند که صلح محورى از اصول اساسى سیاست اسلامى محسوب مىشود. نویسنده در این راستا چهار اصل دعوت یا جهاد، ظلم ستیزى و نفى سبیل، عزت اسلامى و سیادت دینى و اصل التزام و پاى بندى به پیمانهاى سیاسى را اصول سیاست خارجى و دیپلماسى اسلامى معرفى مىکند.
2005
04
21
221
230
https://psq.bou.ac.ir/article_11727_86041e1decfa2d883131ae7f7de55820.pdf
علوم سیاسی
1735-0557
1735-0557
1384
8
شماره بیست و نهم - بهار 84
اسلام و دموکراسى در خاورمیانه
مارک
تسلر
مهدى
حجت
گفتوگو درباره دموکراسى در جهان عرب اغلب متوجه جهتگیرىهاى مردان و زنان عادى است، به خصوص که پرسشها چنین مطرح مىشوند که آیا ایستارها و باورهاى عمومى که در راه برقرارى دموکراسى مانع ایجاد مىکنند، ممکن است به این باشد که سنتهاى مذهبى حاکم بر بیشتر کشورهاى عربى از ظهور فرهنگ سیاسى دموکراتیک جلوگیرى کنند. در حالى که پرسشهایى که اغلب و مکرر مطرح مىشوند درباره دیدگاههاى شهروندان عادى راجع به چیزى است که گاهى مواقع با عنوان عرب بدوى توصیف مىشوند و پاسخها نیز در بیشتر مواقع بر پایه اطلاعات برداشتگرایانه (امپرسیونیستى) و روایتى استوار است. به نظر مىرسد برخى تحلیلگران تحت تأثیر پندارهاى قالبى غربیان درباره اعراب و مسلمانان هستند و بر عکس، پژوهشهاى تجربى نظاممند راجع به ماهیت، پراکندگى و عوامل تعیین کننده گرایشهاى سیاسى در جهان عرب نادر است.برخلاف این وضعیت، مقاله حاضر در پى بررسى تأثیر و نفوذ اسلام بر گرایش به سمت دموکراسى است که در این زمینه از دادههاى مربوط به افکار عمومى کشورهاى فلسطین (کرانه باخترى و غزه)، مراکش، الجزایر و مصر استفاده مىکند. در نظر سنجىهایى که توسط محققان عرب یا با همکارى آنها صورت گرفته است، جداول مصاحبه که حاوى پرسشهایى درباره نحوه حکمرانى، دموکراسى و همچنین مفاهیم و کنشهاى مرتبط با اسلام است، طورى طراحى شدهاند که طیف وسیع و نمایانگرى از افراد بزرگسال را در این چهار کشور در بر مىگیرند. این نمونهبردارى در کشور مصر دو بار صورت گرفته است. این دادهها بنیاد تجربى قویى را براى پرداختن به پرسشهاى راجع به رابطه اسلام و دموکراسى در سطح فردى تحلیل فراهم مىکند.
2005
04
21
231
252
https://psq.bou.ac.ir/article_11728_f71b379b25280bff34eac569c5efe939.pdf