تحلیل نقش عوامل معنایی و هویتی در شکل‌گیری و گسترش جریان سلفی‌گری در کشور‌های سوریه و عراق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه اصفهان و مربی گروه معارف دانشگاه پیام نور

2 دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان

چکیده

سلفی‌گرایی، جریانی افراط‌گراست که به‌لحاظ تفاسیری که از جامعه اسلامی دارد و نیز با خلق یا تغییر برداشت از برخی مفاهیمی چون جهاد، تکفیر، هجرت، کفر، شرک، دارالکفر و جاهلیت، در طول زمان و در برهه‌های مختلف، دچار تغییر و تحولاتی شده است. این خاصیت افراط‌گرایی و نیز تفسیر اسلام بر اساس خواسته‌های این جریان، در مناطق مختلف جهان اسلام شکل‏های متفاوتی به خود گرفته است که نمونه آن را میتوان در کشور‌های سوریه و عراق در سال‌های اخیر مشاهده کرد. تحول در خوانش‌های سلفی‌گری در عوامل مختلفی ریشه دارد که بخش قابل توجهی از آن به عوامل معنایی و هویتی بازمی‏گردد. ازاینرو، پرسش اساسی مقاله حاضر بدین قرار است: عوامل معنایی و هویتی چه نقشی در شکل‌گیری و گسترش جریان سلفی‌گری در کشور‌های سوریه و عراق داشته است؟ این در حالی است که بسیاری از تحلیل‌ها به عوامل تاریخی پیدایش سلفی‌گری و نیز نقش قدرت‌های منطقه‏ای و فرامنطقه‏ای در پیدایش و گسترش این گروهها در کشور‌های یادشده اشاره دارد.
مقاله پیشِ‏رو با استفاده از روش تحلیلی ـ توصیفی بیشتر بر نقش عوامل داخلی کشور‌های عراق و سوریه، به‌ویژه عوامل معنایی و هویتی در این زمینه تأکید می‌کند. این مقاله با بهره‏گیری از مبانی نظری مطرح در رویکرد سازه‌انگاری، نشان می‌دهد که پنج عامل در پیدایش و گسترش جریان سلفی‏گری در کشور‌های مورد بررسی اثرگذار بوده‏اند: (1) شکل‌گیری انگاره جامعه جاهلی در برابر دارالکفر؛ (2) انگارۀ عدو قریب یا دشمن نزدیک در سرزمین عراق و شامات؛ (3) عوامانه‌سازی و شخصی‌سازی مفهوم جهاد؛ (4) مفهوم هجرت و سلفی‌های مهاجر در سوریه و عراق؛ (5) انگاره عربی ـ اسلامی (سنی)؛ بعثی ـ سلفی. این وضعیت درنهایت مشخص می‏سازد چگونه می‏توان از تمهیداتی که نظریه سازه‌انگاری برای محققان فراهم می‌آورد، در تحلیل جریان‌های پیش‏گفته استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyzing the Role of Conceptual and Identity Elements on the Development of Salafi in Iraq and Syria

نویسندگان [English]

  • mohsen nasresfahani 1
  • abas hatami 2
  • hosein masoudnia 2
1 Ph. D Candidate of Politics, Isfahan University
2 Associate Professor of Politics, Isfahan University
چکیده [English]

Salafi is considered as a radical trend tolerating some changes due to its interpretation out of the Islamic society and also the change the interpretation out of some concepts like Jihad, Takfiri, Hijrah or departure, blasphemy, Dar al- Kofr as well as the Ignorance during the various decades. Thanks to this property of radicalism in addition to the interpretation of Islam based on the wants of this trend, it has taken different forms in various areas of the world of Islam while its sample can be observed in Iraq and Syria in recent years.
The change in the interpretations of salafi refers to the different elements and the considerable part refers to the conceptual and identity elements. In this regard, the main question of the article is what the roles of conceptual and identity elements are on the development of salafi trend in Iraq and Syria. Nevertheless, many analyses refer to the historical elements of development of salafi and regional and trance regional authorities in the development of these groups in the aforementioned countries. Through the descriptive-analytical methods, this article mostly emphasizes on the role of internal elements in Iraq and Syria particularly the conceptual and identity elements in this regard.
Taking advantage of the current theoretical foundations in the constructivism approach, the present article illustrates that five elements have been effective on the development of salafi in the countries under the investigation: the five elements are the development of ignorance community assumption against Dar al- Kofr, the assumption of close enemy in Iraq and Syria, generalizing and personalizing the concept of Jihad, the concept of hijrah or emigration and emigrant salafi in Syria and Iraq, the Arabic-Islamic (traditional) assumption: Ba’th- salafi. This status finally clarifies the way of utilizing the grounds of constructivism towards its fulfillment in the analysis of aforementioned trends

کلیدواژه‌ها [English]

  • constructivism
  • conceptual and identity elements
  • selfism
  • Syria
  • Iraq