اندیشه‌ی سیاسی ابن‌طفیل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه تهران

10.22081/psq.2019.66730

چکیده

هدف پژوهش، بررسی اندیشه‌ی سیاسی ابن‌طفیل در منشور فلسفی رساله‌ی «حی بن یقظان» است. روش این پژوهش، توصیفی– تحلیلی است و با استفاده از روشِ «هرمنوتیک قصد» کوئنتین اسکینر، مراتب سیاست را از دیدگاه ابن‌طفیل مورد بررسی قرار داده است. "بررسی نقش فیلسوف در تدبیر زندگی سیاسی"، "مقایسه‌ی مقام فقیه و فیلسوف" و نیز "ارتباط‌سنجی میان فقه و فلسفه" مهم‌ترین مسائل مورد بحث بوده‌اند. نتایج حاکی از آن است که هدف ابن‌طفیل در رساله‌ی حی بن یقظان حل رابطه‌ی دین و فلسفه بوده و عمده‌ی توجه خود را بر بحث فقه، فلسفه و عرفان قرار داده است. اولین بعد سیاسی رساله‌ی ابن-طفیل به "نظام دانایی تمدن اسلامی" باز‌می‌گردد. علم فقه در تمدن اسلامی جایگاهی ممتاز داشته و اخراج فلسفه و فیلسوف از متن اجتماع، از پیامدهای سیاسی مهم حضور همه-جانبه‌ی فقه در زندگی انسان مسلمان بوده است. از دیدگاه حی بن یقظان، باهم‌بودگی فقه و فلسفه امکان‌پذیر نیست. ابن‌طفیل، در راستای مبانی فکری دولت موحدون، با تدوین رساله‌ی حی بن یقضان، به فیلسوفان هشدار می‌دهد که دست از تعرض به عقاید مردم بردارند و شریعت را محترم بدارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ibn Tufail’s political thought

نویسندگان [English]

  • Meysam Abbasi firouzjah
  • mohammad mahdi esmaeili
University of Theran
چکیده [English]

The main purpose of this research is to look into Ibn Tufail’s political thought in his philosophical charter “Hayy ibn Yaqzan”. The method of this research is descriptive-analytical, and the hierarchy of politics is studied from Ibn Tufail’s point of view by using Quentin Skinner’s “hermeneutic intent” method. The study of the role of a philosopher in the interpretation of political life is considered an analogy between the position of a jurisprudent and philosopher as well as an assessment between jurisprudence and philosophy, which are the most important issues discussed in this research. The results indicated that Ibn Tufail aimed to give an account of the relationship between religion and philosophy in his essay “ Hayy ibn Yaqzan” and he was chiefly concerned about the subject of jurisprudence, philosophy, and mysticism. The foremost political dimension of Ibn Tufail’s essay deals with a system of knowledge in Islamic civilization. Jurisprudence science in Islamic civilization has a prominent position as an exclusion of philosophy and philosopher from the heart of society are the main political implications of all-out involvement of jurisprudence in a Muslim human’s life. From the viewpoint of Hayy ibn Yaqzan, the coalescence of jurisprudence and philosophy is not feasible. Consistent with the intellectual foundations of Almohad Caliphate, Ibn Tufail, by writing Hayy ibn Yaqzan essay,  warns philosophers to stop arguing against people’s beliefs and respect the Sharia. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • political jurisprudence
  • political philosophy
  • Hayy ibn Yaqzan essay
  • hermeneutic intent
  • Ibn Tufail
  • Almohad Caliphate

عنوان مقاله [العربیة]

الفکر السیاسی لابن الطفیل

چکیده [العربیة]

یهدف البحث الحاضر أساساً إلى استعراض الفکر السیاسی لدى ابن الطفیل فی منظومته الفلسفیة المتجلیة فی رسالته "حیّ بن یقظان". أُسلوب هذا البحث وصفی تحلیلی، وتمّ استعراض مستویات السیاسة من وجهة نظر ابن الطفیل باستخدام منهج "الهرمینوطیقا القصدیة" لکوینتن سکینر. أهمّ المسائل التی تعرّض لها البحث هنا هی مناقشة دور الفیلسوف فی تصریف الحیاة السیاسیة، والمقارنة بین شأن الفقیه والفیلسوف، وأیضاً قیاس الصلة بین الفقه والفلسفة. تکشف النتائج عن أنّه کان ابن الطفیل فی رسالة حیّ بن یقظان یرنو إلى حلّ مسألة الصلة بین الدین والفلسفة وکان قد صبّ جلّ اهتمامه على موضوع الفقه والفلسفة والعرفان. ویرجع البعد السیاسی الأوّل لرسالة ابن الطفیل إلى نظام المعرفة فی الحضارة الإسلامیة. ولم تزل لعلم الفقه مکانة ممیّزة فی الحضارة الإسلامیة، وما إقصاء الفلسفة والفلاسفة من واقع المجتمع إلا إحدى العواقب السیاسیة المهمّة للحضور الواسع للفقه فی حیاة الإنسان المسلم. من وجهة نظر حیّ بن یقظان یمتنع وجود الفقه والفلسفة معاً. وتماهیاً مع المبادئ الفکریة لدى الموحّدین یحذّر ابن الطفیل بتدوینه لرسالة حیّ بن یقظان الفلاسفةَ من التعرّض لعقائد العامّة ویأمرهم باحترام الشریعة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الفقه السیاسی
  • الفلسفة السیاسیة
  • رسالة حیّ بن یقظان
  • الهرمینوطیقا القصدیة
  • ابن الطفیل
  • عهد الموحّدین

مراجع

آربری، آی. جی (1358). عقل و وحی در اسلام. (جوادی، محسن، مترجم). تهران: امیرکبیر.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (71-1370). ابن‌طفیل. مقالات و بررسی‌ها، (51 - 52)، 47-92.
ابنطفیل (1391). زنده‌ی بیدار. (فروزانفر، بدیع‌الزمان، مترجم). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ هفتم.
ـــــــــــ، (1993م)، حی بن یقظان. بیروت: دارالمشرق.
اسکینر، کوئنتین (1393). بینش‌های علم سیاست. (ج1). (مجیدی، فریبرز، مترجم). تهران: انتشارات فرهنگ جاوید.
افلاطون (1390). جمهور. (روحانی، فؤاد، مترجم). تهران: انتشارات علمی فرهنگی، چاپ سیزدهم.
ـــــــــــ، (1357). قوانین. (لطفی، محمدحسن، مترجم). تهران: خوارزمی.
امین، سیدحسن (۱۳۸۳). سلامان و ابسال. تهران: دایره‌المعارف انسان‌شناسی.
اوروی، دومینیک (1375). ابن‌رشد. (فاطمی، فریدون، مترجم). تهران: نشر مرکز.
پاک، محمدرضا (1380). تحول اندیشه‌های فلسفی-کلامی در دوره مرابطین. تاریخ اسلام. (8)، 45-70.
پیشت، گئورگ (1352). فلسفه و سیاست. (وزیری، هوشنگ، مترجم). فرهنگ و زندگی. (11)، 118-123.
حقیقت، سیدصادق (1376). ابعاد سیاسی فلسفه اسلامی. حکومت اسلامی. (5)، 277-287.
روزنتال، اروین (1388). اندیشه‌ی سیاسی اسلام در سده‌های میانه (طرحی مقدماتی). (اردستانی، علی، مترجم). تهران: قومس.
شریف، میان محمد (1362). تاریخ فلسفه در اسلام. (پورجوادی، نصرالله، مترجم). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
طباطبایی، سیدجواد (1365). منحنی تحول اندیشه سیاسی غزالی. فلسفه و کلام. (9)، 55-78.
ـــــــــــ، (1387). زوال اندیشه‌ی سیاسی در ایران. تهران: کویر، چاپ هشتم.
غالب مصطفی (1983م). فی سبیل موسوعه فلسفیه. بیروت: منشورات دار و مکتبة الهلال.
غزالی، ابوحامد محمد (1364). احیاء علوم‌الدّین. (جلد1). (خوارزمی، مویّدالدّین محمد، مترجم). (خدیوجم، حسین، به‌کوشش). تهران: علمی و فرهنگی.
فروزانفر، بدیع‌الزمان (1391). ترجمه و مقدمه‌ی زنده‌ی بیدار. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
فیرحی، داود (1392). فقه و سیاست در ایران معاصر. تهران: نشر نی.
ـــــــــــ، (1389). قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام. تهران: نشر نی.
ـــــــــــ، (1382). روش‌شناسی اندیشه‌ی سیاسی در فلسفه‌ی غرب تمدن اسلامی. علوم سیاسی، ش 22، 67-96.
فیرحی، داود؛ فدائی مهربانی، مهدی (1386). پیوند عرفان و سیاست از منظر عزیزالدین نسفی. پژوهش سیاست نظری. (4)، 47-74.
قادری، حاتم (1370). اندیشه سیاسی غزالی. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
ملک‌شاهی، حسن (1363). ترجمه و شرح اشارات و تنبیهات. تهران: سروش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار