تحلیلی تطبیقی و انتقادی از عقل عربی جابری و عقل اسلامی آرکون و دلالت‌های سیاسی آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

2 دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی، گرایش اندیشه سیاسی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران (نویسنده مسئول)

چکیده

برخی متفکران جهان اسلام درصدد همسازی سنت و مدرنیته ازطریق پالایش سنت و ارائة الگوی حکومتی متناسب با زیست مدرن و متکی به امر سنت برآمده‌اند. محمد عابد الجابری و محمد آرکون دو متفکر جهان اسلام، این موضوع را ذیل دو انگارة عقل عربی و عقل اسلامی مورد تأمل قرار داده‌اند. سؤال مطرح این است که چرا محمد عابد الجابری و محمد آرکون در مواجهه با عقلانیت برساختة سنت اسلامی، از دو انگارة متفاوت عربی و اسلامی برای این عقل سخن گفته‌اند؟ این دوگانگی چه تأثیری بر امر سیاسی و نمود حکومتی آن خواهد داشت؟ فرضیه پژوهش حاضر این است که محمد عابد الجابری در مواجهه با سنت، آن را در چارچوب فرهنگی و عناصر هویتی‌ای چون زبان، ساختارهای اجتماعی و مناسبات قدرت در جامعه عربی می‌بیند، در‌حالی‌که آرکون این نگرش را در بستر تمدنی و تلاش‌های اقوام، فرهنگ‌ها و تعاملات با دیگران ازیک‌سو و مرجعیت دین و مبانی اسلامی آن ازدیگرسو مورد خوانش قرار می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Critical Analysis of Jabri’s Arabic Reason and Arkoun’s Islamic Reason, and their Political Implications

نویسندگان [English]

  • hosein athari 1
  • Mohammad Osmani 2
1 Associate professor, Ferdowsi University, Mashhad, Iran
2 PhD student, Department of Political Sciences, Ferdowsi University, Mashhad, Iran (corresponding author)
چکیده [English]

Some intellectuals in the Islamic world seek to homogenize the tradition and modernity by purifying the former and providing a governmental model that fits modern life and is based on the tradition. Mohammed Abed al-Jabri and Mohammed Arkoun, two intellectuals of the Islamic world, have conceptualize the issue, respectively, as Arabic reason and Islamic reason. The question is why Mohammed Abed al-Jabri and Mohammed Arkoun have talked about two different notions of reason—Arabic and Islamic—in the face of the rationality constructed from the Islamic tradition, and how such duality would affect the political and its governmental exemplification. The hypothesis of the present research is that Mohammed Abed al-Jabri sees the tradition in the cultural framework and identity elements such as language, social structures, and power relations within the Arabic society, while Arkoun sees it in a civilizational background and efforts made by ethnicities, cultures, and interactions with others, as well as religious authority and its Islamic principles

کلیدواژه‌ها [English]

  • tradition
  • modernity
  • Arabic reason
  • Islamic reason
  • Abed al-Jabri
  • Mohammed Arkoun
  • democratic government

عنوان مقاله [العربیة]

تحلیل مقارن ونقدی للعقل العربی لدى الجابری والعقل الإسلامی لدى أرکون وانعکاساتهما السیاسیة

چکیده [العربیة]

یحاول بعض مفکری العالم الإسلامی دمج التقلید والحداثة من خلال صقل التقلید وتقدیم نموذج حکومی مناسب للحیاة الحدیثة معتمدٍ على التقلید. اعتبر محمّد عابد الجابری ومحمّد أرکون، اثنان من مفکری العالم الإسلامی، هذا الموضوع تحت مفهومی العقل العربی والعقل الإسلامی. والسؤال هو لماذا تحدّث محمّد عابد الجابری ومحمّد أرکون فی مواجهتهما للعقلانیة المبنیّة على التراث الإسلامی عن مفهومین مختلفین لهذا العقل، أی العربی والإسلامی؟ وما هو تأثیر هذه الثنائیة على القضیة السیاسیة ومظهرها الحکومی؟ فرضیة البحث الراهن هی أنّ محمد عابد الجابری عند مواجهته للتقلید یراه ضمن الإطار الثقافی وعناصر الهویة، مثل اللغة والبنى الاجتماعیة وعلاقات القوة فی المجتمع العربی، بینما ینظر أرکون إلى هذا الموقف ضمن السیاق الحضاری وجهود الأُمم والثقافات والتفاعل مع الآخرین من جهة وسلطة الدین وأُسسه الإسلامیة من جهة أُخرى.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • التقلید
  • الحداثة
  • العقل العربی
  • العقل الإسلامی
  • عابد الجابری
  • محمّد أرکون
  • الحکم الدیمقراطی