رابطه میان «خود» و «دیگرى» (نیم نگاهى به معرفت ‏شناسى گفت و گو)

آدمى طبعا و ذاتا مایل است که دیگران کلام و سخنش را بفهمند و به منظور و
مقصودش پى ببرند. انسان‏ها حتى اگر از کمترین درجه معرفت و امکانات شناخت
برخوردار باشند، مى‏کوشند براى بیان و تفهیم ما فى‏الضمیر خویش از «طریق زبان»، به
سطح ذهن و فکر مخاطب نقبى‏زده و رهیافت‏هاى درون خود را به دیگران عرضه کند.
مخاطب نیز براى فهمیدن و شناخت در قلمرویى که چه بسا گوینده از آن بى‏خبر بوده،
واکنش نشان مى‏هد. این کنش و واکنش زبانى / معرفتى، فرایند مکالمه و تفاهم براى
ایضاح مقصود به «فهم عمیق‏تر» را پارادایم ارتباط سازى دیالوگ (Dialogue) میسر
مى‏سازد. گفت و گو به منظور کشف حقیقت را اول بار به سقراط یونانى نسبت مى‏دهند.
او کوشش کرد تا مکالمات و مناظرات خود را با سوفسطائیان که داعیه سوداگرى داشتند
و نیز پیشه وران، صنعت‏گران و هنرمندان که از اصل حقیقت و فضیلت اخلاقى غفلت
کرده بودند، به مسیر عقلانى و غیر اخلاقى رهنمون سازد. در خیابان‏ها و میدان‏هاى
عمومى شهر با جوانان به مناظره مى‏نشست و با دیالکتیک «پذیرش و انکار»، آنها را به
شنیدن بهترین صورت معانى عدالت، فضیلت و خیر اخلاقى وادار مى‏کرد. هدف و
غرض سقراط از گفت و گو کردن «یافتن» حقیقت بوده است. افلاطون از زبان سقراط
نقل مى‏کند و مى‏گوید: «کسى که بخواهد در راه حق نبرد کند و زمانى کوتاه زنده بماند،
ناچار است به گفت و گو با افراد قناعت کند». در این میان، دیالوگ و ارتباط سازى
(Communication) حلقه ارتباطى است که پاره‏ها و اجزاى اندیشه‏ها را به هم پیوند
مى‏زند. در چنان ساحتى، ذهن از یک نقطه به نقطه دیگر پیش مى‏رود و در یک جریان
حلقوى براى رسیدن به مقصد و مقصود تداوم مى‏یابد. این نوشته، قصد توضیح و تحلیل
فلسفه سقراط یا افلاطون را ندارد. غرض آن بود که مدخل بحث را با این نکته آغاز کنیم
که اول کسى که روش گفت و گو را در فرایند معرفت بنا نهاده مکالمات سقراط و
شاگردش افلاطون بوده است. از آن زمان به بعد، راه‏ها، روش‏ها و نگرش‏هاى گوناگون
در این مسأله که انسان چگونه از طریق ذهن و زبان دیگران، به بازشناسى و باز فهمى
خویشتن مى‏پردازد، به وجود آمد. اینک این پرسش اساسى مطرح است که؛ اهمیت
تفاهم و «درک دیگرى» چیست و چگونه ممکن است؟