دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
22
شماره 85 - بهار 98
2019
05
22
ظرفیتهای معنویتگرایی علوی در تحقق عدالت اجتماعی
7
24
FA
احمد
واعظی
استاد، گروه فلسفه و کلام، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، قم، ایران
vaezi@bou.ac.ir
10.22081/psq.2019.67394
<strong>هدف پژوهش حاضر کشف ظرفیتهای موجود در نسبت میان معنویت و عدالت اجتماعی بود. پژوهش با شیوه توصیفی- تحلیلی به دنبال این چالش بوده است که کدام قرائت از معنویتگرایی و بهدلیل دارابودن چه عناصر و ویژگیهایی میتواند به بسط عدالت اجتماعی مطلوب اسلامی یاری رساند. پیشفرض پژوهش نیز عبارت از این بود که میان عدالت و معنویت، رابطهی طرفینی حاکم است. نتایج نشان داد، تعاریف ارائه شده از عدالت، در دو سطح "تعاریف صوری" و "تعاریف محتوایی" قابل تفکیک هستند. تعاریف صوری به درونمایه و محتوای حقوقی و معیارهای برابری و نابرابری افراد و مصادیق و شاخصهای تبعیض و جانبداری ورود نمیکنند و معمولاً بهآسانی مورد پذیرش افراد و صاحبنظران قرار میگیرند. در حالی که آنچه محل اختلاف و تنازع فکری میان عدالتپژوهان است، به سطح جوهری و محتوایی عدالت مربوط میشود. همچنین منظومه معنویتگرایی علوی بهدلیل برخورداری از سه عنصر: "تاکید بر حرمت و حقوق انسانی"، "آخرتگرایی غیر انزواگرایانه" و "توحید جامعهگرا"، تسهیلگر عدالتپذیری و عدالتخواهی شده و زمینهی تحقق عدالت اجتماعی را فراهم میسازد.</strong>
امام علی(ع),رفتارشناسی حاکم,عدالت اجتماعی,معنویتگرایی علوی
https://psq.bou.ac.ir/article_67394.html
https://psq.bou.ac.ir/article_67394_73ca326d081bf5e58240acdfe316fa60.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
22
شماره 85 - بهار 98
2019
05
22
پیوستگی عدالت و اعتدال در اخلاق سیاسی اسلامی با تاکید بر سیرهی علوی
25
46
FA
سید کاظم
سیدباقری
دانشیار، گروه سیاست، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، ایران
sbaqeri86@yahoo.com
محمود
مختاربند
دانشجوی دکتری، علوم اقتصادی، موسسه آموزشی پژوهشی امامخمینی، قم، ایران (نویسنده مسئول)
mhm92@chmail.ir
10.22081/psq.2019.67400
<strong>هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه میان عدالت و اعتدال در اخلاق سیاسی ناظر به سیره علوی بوده و با روش توصیفی- تحلیلی انجام شد. فرضیه پژوهش این بود که برپایه اندیشه سیاسی اسلام و سیرهی علوی و با لحاظ کردن نظریهی اعتباریات علامه طباطبایی، از آنجا که ممکن است خوی استخدامگر انسان سر از ظلم و افراطکاری درآورد، لذا، انسان برای تامین حقوق دیگران، عدالت و اعتدال را در جامعه اعتبار کرده، به گونهای که میان آن دو رابطهای تعاملی-تکاملی حاکم میباشد. نتایج نشان داد، با توجه به نظریهی استخدام علامه طباطبایی، اگر بهرهگیری از جامعه یکسویه باشد و فرد تنها سود خود را در نظر گیرد، در عرصهی سیاسی سر از خودمحوری، استثمار و استبداد درمیآورد. لذا، برای آنکه هرکس به حقوق خود برسد، عدالت اجتماعی را اعتبار میکند و نوعی مصالحه میان نوع بشر شکل میگیرد تا روابط در فرایند عدالتمحور و اعتدالی تنظیم شود و سنجهی عقل به او یاری و ملاک میدهد تا عدل از ظلم، و اعتدال از بیاعتدالی را بازشناسد.</strong>
عدالت,اعتدال,اخلاق سیاسی,سیرۀ علوی,عقل عملی,علامه طباطبائی,عدالت سیاسی
https://psq.bou.ac.ir/article_67400.html
https://psq.bou.ac.ir/article_67400_d66b4a1c5593992e6f3c340204dc1c29.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
22
شماره 85 - بهار 98
2019
05
22
عدالت فرهنگی؛ عنصر مقوم حکومت علوی
47
72
FA
عماد
افروغ
استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
احمد
اولیایی
دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، قم، ایران. (نویسنده مسئول)
ahmad.olyaei@gmail.com
10.22081/psq.2019.67401
<strong>هدف پژوهش حاضر بررسی عدالت فرهنگی از نگاه علی</strong><strong>(ع)</strong><strong> بوده و به شیوه توصیفی-تحلیلی انجام شده است. برای کشف دیدگاه حضرت علی</strong><strong>(ع)</strong><strong> در مورد عدالت فرهنگی، ابتدا عدالت و فرهنگ از منظر ایشان تبیین شده و در گام بعد نگاه ایشان به فرهنگ از مسیر شناخت ضد (تعرف الاشیاء به اضدادها) بر مبنای رویکرد تبارشناختی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد، عدالت فرهنگی در سیرهی امیرالمؤمنین</strong><strong>(ع)</strong><strong> برپایهی مقدماتی شامل: عدالت یعنی اعطای کل ذی حق حقه؛ حقی که مردم بر گردن حضرت دارند، اقامهی سیرهی رسول خداست؛ سیره و فرهنگ نبوی در مقابل فرهنگ جاهلی است. بنابراین، عدالت فرهنگی در سیرهی علی</strong><strong>(ع)</strong><strong>یعنی تقابل با فرهنگ جاهلیت از مسیر اعطای حقوق فرهنگی. حقوق فرهنگی در فرهنگ علوی نیز شامل: حق آزادی مذهب، حق آزادی بیان، حق تعلیم و تعلم (آموزش)، حق مشارکت فرهنگی، حق آزادی فرهنگی، حق بهره از میراث فرهنگی و حق استفاده از رسانه میباشد.</strong>
عدالت فرهنگی,سیرهی سیاسی امام علی(ع),حقوق فرهنگی,فرهنگ جاهلیت,فرهنگ علوی
https://psq.bou.ac.ir/article_67401.html
https://psq.bou.ac.ir/article_67401_673257a3216465777e707001b4ebca3d.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
22
شماره 85 - بهار 98
2019
05
22
رفتارشناسی حاکم در نامهی امام علی(ع) به مالک اشتر (تحلیل متنی گزارههای رفتاری با روش تحلیل محتوا)
73
94
FA
سمیه
بخشی زاده
دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران(نویسنده مسئول)
bakhshizadeh.so@fh.lu.ac.ir
هدیه
تقوی
استادیار، گروه تاریخ، دانشگاه الزهراء(ع)، تهران، ایران
h.taghavi@alzahra.ac.ir
10.22081/psq.2019.67420
<strong>هدف پژوهش حاضر بررسی ابعاد روانشناسی رفتار حاکم در نامه امام علی</strong><strong>(</strong><strong>ع)</strong><strong> به مالک اشتر و ترسیم الگویی اسلامی از رفتار حاکم است. روش پژوهش "تحلیل محتوا" بوده و با معناکاوی واژگان، 57 گزاره رفتاری به کاربرده شده در متن نامه استخراج گردید که بنابر مشترکات محتوایی در هشت مقوله رفتاری: مردممداری، کنترل رفتاری حاکم، ارزشگذاری عادلانه بر کار مردم، پایبندی به عهد و پیمان، عیبپوشانی مردم، سهلانگارینکردن در امور، گسترش ندادن تملق و چاپلوسی و پرهیز از انتقام و کینجویی جای گرفت. مجموع گزارههای رفتاری ذکر شده در متن نامه، جامعه و نظام اداری سالم را ترسیم میکند که در صورت رعایت آنها میتوان جامعهای رشید، فعال، فضلیتمحور، مسئولیتپذیر و در حال رشد و حرکت داشت. فراوانیسنجی این گزارهها برحسب مقولات موجود در آنها نشان میدهد که بیشترین گزاره رفتاری مربوط به "مردممداری" با 18 گزاره بوده که در ذیل آنها دستورالعملهای رفتاری حاکم در برخورد با مردم همچون: تجاهل و تغافل، فضیلتسالاری و رشادتپروری بیان شده است. دومین گزارهی پرکاربرد، مقولهی "کنترل رفتاری حاکم" است که به دستورالعملهای اخلاقی همچون: کنترل نفس و پرهیز از تندزبانی میپردازد.</strong>
امام علی(ع),مالک اشتر,رفتارشناسی حاکم,عهدنامه مالک اشتر
https://psq.bou.ac.ir/article_67420.html
https://psq.bou.ac.ir/article_67420_a81c5f146a02b2d6c666651f6ea611b1.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
22
شماره 85 - بهار 98
2019
05
22
جوانگرایی در حکومت امام علی(ع)
95
118
FA
حمیدرضا
مطهری
استادیار، پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع)، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران
h.motahari@isca.ac.ir
محمد جواد
پردل
کارشناس ارشد تاریخ اسلام، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، قم، ایران (نویسنده مسئول)
mohammadjavdpordel@gmail.com
10.22081/psq.2019.67421
هدف پژوهش حاضر بررسی تطبیقی جایگاه جوانگرایی در الگوی حکومتی امام علی(ع) و چگونگی توزیع پستهای حکومتی بهعنوان یک راهبرد است. روش پژوهش توصیفی – تحلیلی بوده و به منظور تعریف جوان و ارائهی راهکار برای شناخت او، شیوهی بهکارگیری آنان در حوزههای مختلف حکومت بیان گردیده و با توجه به گزارشهای تاریخی، راهبرد ایشان در انتخاب کارگزاران جوان برای تحقق عدالت اجتماعی تبیین شد. همچنین ضمن ارائهی راهکار 13 گانهای برای تعیین سن کارگزاران امیرالمؤمنین(ع)، اهتمام آن حضرت در بهکارگیری جوانان را نشان داده و به ویژگیهای آنها بهعنوان علل این استفاده اشاره کرده است. نتایج پژوهش نشان داد، از میان 136 انتصاب امام علی(ع)، 42 انتصاب (31 درصد کل انتصابها) به جوانان اختصاص دارد. میزان گستردهی انتصابها در بخش فرمانداری بهعنوان بالاترین منصب حکومتی نشاندهندهی اهمیت این بخش میباشد. حضور فعال جوانان در همهی قسمتهای مدیریتی حکومت امام علی(ع) نشاندهندهی اهمیت و توجه ویژهی آن حضرت به این گروه سنی در کنار بهرهمندی از میانسالان و کهنسالان است که علاوهبر نمود تحقق عدالت اجتماعی و تامین امنیت در حکومت ایشان، رمز بقای حکومت در آموزش نیروهای جوان و جایگزینی آنها میباشد.
حکومت علوی,جوانگرایی,کارگزاران,امام علی (ع)
https://psq.bou.ac.ir/article_67421.html
https://psq.bou.ac.ir/article_67421_e40b28afb70f72d3790b7fae912a40d1.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
22
شماره 85 - بهار 98
2019
05
22
سبکشناسی مواجههی امام علی(ع) با گسستهای فعال اجتماعی
119
142
FA
امیر محسن
عرفان
استادیار، دانشگاه معارف اسلامی، قم، ایران
erfan@maaref.ac.ir
10.22081/psq.2019.67422
<strong>هدف پژوهش حاضر بررسی سبک مواجههی امام علی</strong>(ع)<strong> با گسستهای فعال اجتماعی در بازهی زمانی حکومت ایشان بود. پژوهش با روش توصیفی</strong><strong>–</strong><strong> تحلیلی انجام شده و نتایج نشان داد، "احیای نظام معنایی مشترک"، "همسازی امتیازات اجتماعی" و "نهادینهسازی ارتباط بینفرهنگی" از جملهی موارد مهم در مواجههی امیرمؤمنان با گسستهای فعال اجتماعی زمانهی حکومت ایشان بوده است. بررسیهای این مقاله مقدمهای است برای پاسخ به این مساله که از چه الگویی برای تقابل با گسستهای فعال اجتماعی در جامعهی اسلامی باید بهره جست.</strong>
امام علی(ع), گسست اجتماعی, امتیازات اجتماعی, نژاد, قوم, قبیله
https://psq.bou.ac.ir/article_67422.html
https://psq.bou.ac.ir/article_67422_c026ba0a4a29887611ae0e8d0bb57635.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
22
شماره 85 - بهار 98
2019
05
22
علل مهار گریختگی قدرت سیاسی و سازوکارهای کنترل آن از دیدگاه امام عل(ع)
143
160
FA
سید حسین
فلاح زاده
دانشیار، گروه تاریخ، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، قم، ایران
hossain270@gmail.com
10.22081/psq.2019.67423
<strong>هدف پژوهش حاضر بررسی علل بروز مهار گریختگی و ارائهی سازوکارهای لازم جهت برونرفت از آن از منظر امام علی</strong><strong>(</strong><strong>ع)</strong><strong> است. روش پژوهش توصیفی </strong><strong>–</strong><strong> تحلیلی بوده و نتایج نشان داد، با استناد به آثار برجای مانده از امام علی</strong><strong>(</strong><strong>ع)</strong><strong>، علل مهار گریختگی قدرت سیاسی را میتوان در خودبزرگبینی و فراموشی قدرت و عظمت خداوند، تصور بقای قدرت و غفلت از زوال آن، احاطهشدن حاکم توسط مشاوران چاپلوس وغیره دانست. سازوکارهای کنترل قدرت سیاسی از نظر ایشان به دو بخش داخلی و خارجی قابل دستهبندی است. تقوی و پرهیزکاری، خداباوری و ایمان به روز قیامت ازجملهی عوامل داخلی؛ و وجود فضای آزاد سخنگفتن با حاکم و نقد او، وجود فریضهی امر به معروف و نهی از منکر در جامعه، ارائهی برنامه و اهداف ماموریت به کارگزاران، قرار دادن عیون و ناظران بر رفتار آنها، تذکر و یادآوری نقاط ضعف به آنان و برخورد جدی با کارگزاران متخلف، از موارد سازوکار بیرونی کنترل قدرت سیاسی در آرای سیاسی امام علی</strong><strong>(</strong><strong>ع)</strong><strong> است.</strong>
آرای سیاسی امام علی(ع),مهار گریختگی,قدرت سیاسی,کارگزاران اسلامی
https://psq.bou.ac.ir/article_67423.html
https://psq.bou.ac.ir/article_67423_b387c6b0e3de88f0b0a5456290dddcd6.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
22
شماره 85 - بهار 98
2019
05
22
مفهومشناسی عدالت و الزامات اجراییشدن آن براساس سیرهی علوی
161
182
FA
سید علی اصغر
میرخلیلی
استادیار، گروه معارف، دانشگاه علوم پزشکی، البرز، ایران
sa.mirkhalili@yahoo.com
10.22081/psq.2019.67424
هدف پژوهش حاضر تحلیل مفهومشناسی عدالت به لحاظ نظری و الزامات اجرایی شدن آن در جامعه، براساس کلام و سیره حکومتی علوی است. روش پژوهش توصیفی – تحلیلی بوده و یافتههای مقاله را میتوان در سه سطح گفتمانسازی، مؤلفههای ناظر به اقامه و اجرای عدالت صورتبندی نمود و براساس آن ناظر به چالشهای نظری و عملیاتی شدن عدالت، راهکارهایی ارائه داد. از دیدگاه امام علی(ع) مهمترین تبلور عدالت، عدالت در ساختار فرهنگی و اجتماعی و گفتمانسازی است و اجرای عدالت، فرع بر نهادینهکردن عدالت در جامعه است. امام علی(ع) با توجه به نگاه سیستمیای که به جامعه دارد، در مرحلهی اول بهدنبال تحقق گفتمانسازی عدالت و تبدیلکردن آن به مطالبهی عمومی در جامعهی اسلامی است. در مرحلهی دوم، اقامهی عدالت را با وضع قوانین و هنجارهای اجتماعی دنبال میکند و در نهایت به اجرای عدالت نظر دارد.
عدالت,سیره علوی,امام علی(ع),کارگزاران حکومت
https://psq.bou.ac.ir/article_67424.html
https://psq.bou.ac.ir/article_67424_b6c760d6b14f3be62525197723e94804.pdf