دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
23
شماره 89 - بهار 99
2020
05
21
ادلّهی اعتبار شرعی اسناد بالادستی نظام اسلامی در فقه سیاسی امام خمینی
7
26
FA
نجف
لک زایی
استاد، گروه علوم سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، قم، ایران
najaf_lakzaee@yahoo.com
عبداله
نظرزاده اوغاز
استادیار، گروه فقه سیاسی ، پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم ایران
golnazar@gmail.com
10.22081/psq.2020.69204
هدف از این پژوهش، بررسی مبانی امام خمینی در مشروعیت «اسناد بالادستی و برنامههای توسعه»در حکومت اسلامی است. فرضیهی پژوهش این است که در فقه حکومتی ایشان، با استناد به ادلّهای همچون «عرف عام و عرف خاص»، «سیره و بنای عقلا» و «قاعدهی حفظ نظام» میتوان حجیت «اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران» را اثبات کرد. دراینراستا فرضیهی یادشده را با روش توصیفی–تحلیلی دیدگاه مورد بحث قرار دادهایم. یافتههای پژوهش نشان میدهند امام خمینی در ارتباط با ضرورت «برنامهریزی»، ضمن تاکید بر جامعیت اسلام، برای هدایت برنامههای توسعهی مادی و معنوی، بر اهمیت قوانین اسلامی تاکید کردهاند. ایشان بارها با ذکر مصادیق مختلفی، به مقابله با کسانی برخاستهاند که اسلام را مخالف توسعه و تمدن قلمداد میکنند. امام خمینی برنامههای برگرفته از قواعد عرفی و الزاماتی که «عرف خاص» برای بقا یا توسعه و پیشرفت نظام را ضروری میبیند، با استناد به «بنای عقلاء» حجت شرعی میشمارد. بنابر ضرورت آیندهنگری و تدبیر امور جامعه، دولتها نیازمند برنامهریزی، تدوین اسناد بالادستی و برنامههای توسعه هستند؛ این برنامهها از عرف عام و خاص سرچشمه میگیرند و در صورت عدم مخالفت با شرع و قانون اساسی، لازمالاجرا بوده و حکم شرعی محسوب میشوند. از آنجاییکه عدم اجرای صحیح این اسناد، موجب رکود و تضعیف جامعه میشود، از منظر فقه حکومتی امام خمینی، حرام و خلاف شرع است.
امام خمینی,قانون اساسی,اسناد بالادستی,برنامههای توسعه,عرف عام و خاص,قاعده حفظ نظام,بنای عقلا
https://psq.bou.ac.ir/article_69204.html
https://psq.bou.ac.ir/article_69204_ad2e5ef9e630f2744a332ae2186f06a6.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
23
شماره 89 - بهار 99
2020
05
21
الگوی مردمسالاری دینی، اساس مهندسی سیاسی نظام اسلامی
27
50
FA
علیرضا
پیروزمند
استادیار، دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران
andiseh.ar@gmail.com
10.22081/psq.2020.69259
این پژوهش درصدد است تا تاثیر مردمسالاری دینی بر بهبود مهندسی سیاسی نظام اسلامی را بررسی نماید. بدینمنظور با روش توصیفی- تحلیلی، پیوند «ولایت امام، ولایت ولیفقیه و ولایت مردم» بهمثابه جوهره، سه عرصهی «قدرت سیاسی، فرهنگی و اقتصادی» بهعنوان گستره، و «اعتماد، مشارکت و اقتدار» در جایگاه ثمرات مردمسالاری دینی معرفی شدهاند. همچنین وضعیت «تولید، توزیع و بهرهمندی» از قدرت در نظامات سیاسی، فرهنگی و اقتصادی مورد ارزیابی قرار گرفته و اهم قوتها و ضعفها در این رابطه واکاوی شدهاند.
مردمسالاری دینی,مهندسی سیاسی نظام,ولایت مردم,ولایت دین,ولایت فقیه
https://psq.bou.ac.ir/article_69259.html
https://psq.bou.ac.ir/article_69259_81a3f536a23452448461765f5aaa544f.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
23
شماره 89 - بهار 99
2020
05
21
قطبیشدن امنیت منطقهای و ژئوپلیتیک آشوب در خاورمیانه
51
76
FA
صدیقه
خراسانی
دانشگاه ازاد اسلامی
khorasani84@gmail.com
ابراهیم
متقی
0000-0002-2458-7999
دانشگاه تهران
emottaghi@ut.ac.ir
عبدالرضا
بای
دانشگاه آزاد اسلامی واحد آزادشهر
phd_bay1979@yahoo.com
10.22081/psq.2020.69260
هدف این پژوهش، بررسی پیامدهای قطبیشدن امنیت منطقهای در خاورمیانه است. فرضیه این است که قطبیشدن امنیت منطقهای به ظهور و گسترش ژئوپلیتیک آشوب در خاورمیانه انجامیده است. روش پژوهش، کیفی است و از رهیافت ساختار هویت بری بوزان استفاده کردهایم. نتایج نشان میدهند که ایالات متحده شرایط لازم برای بیثباتسازی منطقهای و تداوم فرایند آشوب و بیثباتسازی را پیگیری میکند. در چنین شرایطی رویکرد ایران باید مدیریت فضای آشوبزده و مدیریت بحران از طریق سازوکارهای معطوف به دیپلماسی و قدرتسازی باشد. آمریکا از «راهبرد ائتلافسازی خوشهای» برای مدیریت امنیت منطقهای بهره گرفته است. الگوی رفتاری این بازیگران در مقابله با ایران، ماهیت تهاجمی دارد. در تفکر راهبردی آمریکا، عدم تقارن منطقهای غالباً از دیدگاه فناورانه قابل تصور است. در محیط عدم تقارن، معادلهی قدرت و معماری نیروهای مسلح، متفاوت از محیط کلاسیک و متقارن است؛ لذا موضوعاتی از جمله: «کاربرد نیروی انسانی»، «تسلیحات»، «منابع قدرت»، «معماری دفاعی»، «مهندسی امنیتی»، «فرماندهی و مدیریت» در محیط عدم تقارن کاملاً متفاوت با محیط کلاسیک است.<br /> <span style="font-family: 'Arial','sans-serif'; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;" lang="AR-SA">هدف این پژوهش، بررسی پیامدهای قطبی</span><span style="font-family: 'Arial','sans-serif'; mso-ascii-font-family: IRMitra; mso-hansi-font-family: IRMitra; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;" lang="AR-SA"></span><span style="font-family: 'Arial','sans-serif'; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;" lang="AR-SA">شدن امنیت منطقهای در خاورمیانه است. فرضیه</span><span style="font-family: 'Arial','sans-serif'; mso-ascii-font-family: IRMitra; mso-hansi-font-family: IRMitra; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;" lang="AR-SA"></span><span style="font-family: 'Arial','sans-serif'; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;" lang="AR-SA"> این است که قطبی</span><span style="font-family: 'Arial','sans-serif'; mso-ascii-font-family: IRMitra; mso-hansi-font-family: IRMitra; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;" lang="AR-SA"></span><span style="font-family: 'Arial','sans-serif'; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;" lang="AR-SA">شدن امنیت منطقهای به ظهور و گسترش ژئوپلیتیک آشوب در خاورمیانه انجامیده است. روش پژوهش، کیفی است و از رهیافت ساختار هویت <em>بری بوزان</em> استفاده کرده</span><span style="font-family: 'Arial','sans-serif'; mso-ascii-font-family: IRMitra; mso-hansi-font-family: IRMitra; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;" lang="AR-SA"></span><span style="font-family: 'Arial','sans-serif'; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;" lang="AR-SA">ایم. نتایج نشان می</span><span style="font-family: 'Arial','sans-serif'; mso-ascii-font-family: IRMitra; mso-hansi-font-family: IRMitra; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;" lang="AR-SA"></span><span style="font-family: 'Arial','sans-serif'; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;" lang="AR-SA">دهند که ایالات متحده شرایط لازم برای بیثباتسازی منطقهای و تداوم فرایند آشوب و بیثباتسازی را پی</span><span style="font-family: 'Arial','sans-serif'; mso-ascii-font-family: IRMitra; mso-hansi-font-family: IRMitra; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;" lang="AR-SA"></span><span style="font-family: 'Arial','sans-serif'; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;" lang="AR-SA">گیری می</span><span style="font-family: 'Arial','sans-serif'; mso-ascii-font-family: IRMitra; mso-hansi-font-family: IRMitra; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;" lang="AR-SA"></span><span style="font-family: 'Arial','sans-serif'; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;" lang="AR-SA">کند. در چنین شرایطی رویکرد ایران باید مدیریت فضای آشوبزده و مدیریت بحران از طریق سازوکارهای معطوف به دیپلماسی و قدرتسازی باشد. آمریکا از «راهبرد ائتلافسازی خوشهای» برای مدیریت امنیت منطقهای بهره گرفته است. الگوی رفتاری این بازیگران در مقابله با ایران، ماهیت تهاجمی دارد. در تفکر راهبردی آمریکا، عدم تقارن منطقهای غالباً از دیدگاه فناورانه قابل تصور است. در محیط عدم تقارن، معادله</span><span style="font-family: 'Arial','sans-serif'; mso-ascii-font-family: IRMitra; mso-hansi-font-family: IRMitra; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;" lang="AR-SA"></span><span style="font-family: 'Arial','sans-serif'; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;" lang="AR-SA">ی قدرت و معماری نیروهای مسلح، متفاوت از محیط کلاسیک و متقارن است؛ لذا موضوعاتی از جمله: «کاربرد نیروی انسانی»، «تسلیحات»، «منابع قدرت»، «معماری دفاعی»، «مهندسی امنیتی»، «فرماندهی و مدیریت» در محیط عدم تقارن کاملاً متفاوت با محیط کلاسیک است.</span><br />
ژئوپلیتیک آشوب,خاورمیانه,تصاعد بحران,قطبیسازی امنیت منطقهای,ایران,امریکا
https://psq.bou.ac.ir/article_69260.html
https://psq.bou.ac.ir/article_69260_d618798f4bc292a9d1853cd31d3de590.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
23
شماره 89 - بهار 99
2020
05
21
استقلال سیاسی زنان در مشارکت سیاسی
77
98
FA
روح الله
شریعتی
هیئت علمی
r.shariati47@gmail.com
10.22081/psq.2020.69262
هدف این پژوهش بررسی لزوم یا عدم لزوم اجازهی زوجه از زوج نسبت به استیفای حق مشارکت سیاسی است. نتایج این تحقیق با تکیهبر روش توصیفی-تحلیلی حاکی از آن بوده است که اگر دلیل محکمی بر اذن زوجه از زوج یا عدم آن نباشد، باید بهدنبال «اصل» در مساله بود و بدان عمل کرد. اولا، بنابر سیرهی فقهای سلف، در فقه فردی صرفاً مواردی از مشارکت که با حق زوج منافی نباشد، نیازمند اجازه نیست. ثانیا، براساس فقه حکومتی نیز مبنای حقوق و تکالیف متقابل فرد و دولت اقتضای دارد افراد تکالیف اجتماعی خود را انجام دهند؛ لذا در آن بخش از مشارکت که تکلیف زن است، نهتنها اجازه نمیخواهد، بلکه زوج نمیتواند مانع آن گردد، حتی اگر با حق او منافی باشد؛ اما آن بخش از مشارکت که در قالب تکلیف نمیگنجد و حق زن است، اصل بر عدم اجازه است، مگر دلیل خاصی اجازه را بطلبد. ثالثا، مشارکت سیاسی زن باید با رعایت اصول و واجباتی مانند حفظ هویت اجتماعی و خانوادگی فرد و حفظ عفت همراه باشد.
مشارکت سیاسی,حقوق زنان,حقوق سیاسی,حقوق اجتماعی,حق زوج
https://psq.bou.ac.ir/article_69262.html
https://psq.bou.ac.ir/article_69262_5069ad4db9fc2cf70d2597b2fbf11e65.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
23
شماره 89 - بهار 99
2020
05
21
تحلیل روند ایدهپردازی پیرامون نهاد ولایت فقیه در دورهی دوم جمهوری اسلامی
99
120
FA
احمد
رهدار
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع)
a_rahdarsestani@yahoo.com
غلامرضا
بهروزی لک
دانشیار دانشگاه باقرالعلوم
behroozlak@gmail.com
حامد
اسلامی کنارسری
دانشجوی دکتری دانشگاه باقرالعلوم(ع)
hamed77113@gmail.com
10.22081/psq.2020.69288
هدف پژوهش حاضر بررسی و تبیین تغییر و تحولات روند نظریهپردازی در ولایت فقیه در دورهی دوم جمهوری اسلامی بود. این پژوهش با بهرهگیری از «الگوی تحلیل روند» و با روش توصیفی- تحلیلی نشان داد که پس از وقوع تغییرات در قانون اساسی، روند ایدهپردازی پیرامون ولایت فقیه به دلیل عواملی همچون: مشروعیت ولیفقیه، گشودگی حوزهی عمومی، تقویت نهادهای دینی و مسائل مستحدثه سمتوسوی جدیدی پیداکرده و موضوعاتی همچون: ماهیت مشروعیت ولایتفقیه، نسبت ولیفقیه با قانون اساسی، تبعات ولایت مطلقهی فقیه، ولایت فقیه یا وکالت شهروندان، ولایت فقیه یا نظارت فقیه و بازتفسیر ولایت مطلقهی فقیه در فضای عمومی بیشتر مطرحشدهاند. عوامل محدودسازی مانند تداوم دوران تثبیت نظام جمهوری اسلامی و مخالفتهای رسمی و غیررسمی در این دوره نیز از موانع ایدهپردازی در زمینهی ولایت فقیه بهشمار میآیند.
ولایتفقیه,جمهوری اسلامی ایران,ولیفقیه,رهبری,حکومت اسلامی
https://psq.bou.ac.ir/article_69288.html
https://psq.bou.ac.ir/article_69288_ae1ab09dd1c76e6b1e7678b4fabc28f3.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
23
شماره 89 - بهار 99
2020
05
21
ایران و چندجانبهگرایی راهبردی مبتنیبر دیپلماسی علم: مطالعهی تطبیقی حضور ایران، ترکیه، عربستان و مالزی در سازمانهای بینالمللی علم و فناوری
121
158
FA
عفت
نوروزی
پژوهشکده مطالعات فناوری
noroozi@tsi.ir
راضیه
مهرابی
دانشگاه علامه طباطبایی
mehrabi@tsi.ir
جواد
مشایخ
پژوهشکده مطالعات فناوری
mashayekh@tsi.ir
10.22081/psq.2020.69263
هدف پژوهش حاضر بررسی چگونگی بهرهبرداری کشورهای اسلامی ایران، ترکیه، عربستان و مالزی از سازمانهای بینالمللی حوزهی علم و فناوری و ظرفیتها و فرصتهای مغفولماندهی ایران در این حوزه است. در این راستا ابتدا مهمترین سازمانهای بینالمللی در حوزه علم و فناوری، در بُعد منطقهای و جهانی، شناسایی شده و میزان حضور و بهرهبرداری کشورهای مذکور با ایران مقایسه گردید. در این نوشتار مصاحبه و تحلیل نظرات خبرگان حوزه علم و فناوری نشان میدهد هرچند بهلحاظ کمّی حضور ایران در فرآیندهای چندجانبه بینالمللی این حوزه سطح قابل قبولی دارد، اما بهلحاظ کیفی مطلوب نیست. مهمترین دلیل این امر، کمبود نیروی انسانی دارای مهارت در حوزهی همکاریهای بینالمللی علم و فناوری و سطح پایین دانش تخصصی فعالان این حوزه است. عضویت ایران در نهادهای بینالمللی غالباً بهصورت غیرمتمرکز بوده و نمایندگان ایرانی از حضور یکدیگر اطلاع ندارند و نمیتوانند از تجارب و ظرفیتهای موجود حداکثر استفاده را ببرند. ناهماهنگی و عدم همسویی نمایندگان حاضر در این سازمانها بسیار جدی است. از چالشهای اصلی حضور نمایندگان در نهادهای بینالمللی میتوان به مواردی همچون: تعامل با سازمانهای اصلی متولی ازجمله وزارت امور خارجه، عدم جدیت سایر سازمانها در تعاملات خود، عدم شفافیت قوانین داخلی و عدم اشراف بر قوانین و حقوق بینالمللی اشاره کرد.
دیپلماسی علمی,سازمانهای بینالمللی,علم و فناوری,سیاست خارجی,همکاری علمی,سیاستگذاری علم,تولید علم
https://psq.bou.ac.ir/article_69263.html
https://psq.bou.ac.ir/article_69263_fbddb9fa56658a5296f2f02232f3b2d8.pdf
دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
علوم سیاسی
1735-0557
2645-5773
23
شماره 89 - بهار 99
2020
05
21
آسیبها و راهبردها؛ با تاکیدبر مفهوم «مرجعیت»
159
178
FA
مهدی
رمضانی
0000-0001-5224-7900
دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان
ramezani204@gmail.com
اصغر
پرتوی
0000-0000-0000-0000
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی زنجان
asgpar@yahoo.com
10.22081/psq.2020.69289
هدف پژوهش حاضر، مطالعهی میزان انطباق سیاستگذاری فرهنگی با مفهوم «مرجعیت» و چالشهای ایجادشده برای سیاستگذاری جمهوری اسلامی ایران و نیز راهبردهای بیرونآمدن از این وضعیت است. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی بوده و مقولههایی همچون: رویکردهای کلان به سیاستگذاری فرهنگی، مرجعیت در سیاستگذاری، گفتمانهای حاکمبر سیاستگذاری فرهنگی در ایران، آسیبشناسی سیاستگذاریهای فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران، راهبردهای سیاستگذاری فرهنگی در انطباق با مفهوم مرجعیت در جمهوری اسلامی ایران بررسی شدهاند. نتایج نشان میدهند که در سیاستگذاری فرهنگی ایران، مرجعیت، واحد نبوده و کثرت مرجعیت منجر به کاهش اثرگذاری سیاستها و تعارض میان سیاستها شده و سیاستگذاری را با شکست مواجه کرده است. باید توجه داشت که عدم تعیین سیاست، منجر به ارائهی تفسیرهای چندگانه از سیاست میشود و به تعارض اقدامات برخاسته از یک سیاست میانجامد.<br /> <strong style="mso-ansi-font-weight: normal;"><span style="mso-ansi-font-size: 13.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt; font-family: 'B Lotus'; mso-bidi-language: AR-SA;" lang="AR-SA">هدف پژوهش حاضر، مطالعهی میزان انطباق سیاستگذاری فرهنگی با مفهوم «مرجعیت» و چالشهای ایجادشده برای سیاستگذاری جمهوری اسلامی ایران و نیز راهبردهای بیرونآمدن از این وضعیت است. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی بوده و مقولههایی همچون: رویکردهای کلان به سیاستگذاری فرهنگی، مرجعیت در سیاستگذاری، گفتمانهای حاکمبر سیاستگذاری فرهنگی در ایران، آسیبشناسی سیاستگذاریهای فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران، راهبردهای سیاستگذاری فرهنگی در انطباق با مفهوم مرجعیت در جمهوری اسلامی ایران بررسی شدهاند. نتایج نشان میدهند که در سیاستگذاری فرهنگی ایران، مرجعیت، واحد نبوده و کثرت مرجعیت منجر به کاهش اثرگذاری سیاستها و تعارض میان سیاستها شده و سیاستگذاری را با شکست مواجه کرده است. باید توجه داشت که عدم تعیین سیاست، منجر به ارائهی تفسیرهای چندگانه از سیاست میشود و به تعارض اقدامات برخاسته از یک سیاست میانجامد.</span></strong><br />
ایران,سیاستگذاری فرهنگی,سیاستگذاری عمومی,مرجعیت در سیاستگذاری,مهندسی فرهنگی
https://psq.bou.ac.ir/article_69289.html
https://psq.bou.ac.ir/article_69289_2f8a436b7427b6dba92ee874b2a73ebe.pdf