2024-03-29T04:36:01Z
https://psq.bou.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=1958
علوم سیاسی
1735-0557
1735-0557
1385
9
شماره سی و پنجم - پاییز 85
ضرورت بازخوانى سیره سیاسى نبوى
نجف
لکزایى
سیاست حاکم بر جهان امروز چه نسبتى با اخلاق و معنویت دارد؟ سیاست حاکم بر جهان امروز چه نسبتى با عدالت و دیانت دارد؟ سیاست حاکم بر جهان امروز چه نسبتى با سعادت و امنیت دارد؟ و... پاسخ پرسشهاى فوق، با توجه به اوضاع و احوال سیاست جهانى پاسخى رضایت بخش نیست. این در حالى است که اکثریت جمعیت جهان خود را پیرو پیامبرى از پیامبران الهى مىدانند. در جهان اسلام، که مردم خود را پیرو حضرت ختمى مرتبت، محمد مصطفى 9 مىدانند نیز اوضاع چندان تفاوتى با دیگر مناطق جهان ندارد. این در حالى است که همه ما مىدانیم پیام مشترک تمام انبیاى الهى این بوده است که خدا را عبادت کنید و از طاغوت پرهیز نمایید. «ان اعبدوا الله و اجتنبوا الطّاغوت». ظلم، سلطه، استعمار، تبعیض، تجاوز، زورگویى، رفتارهاى دوگانه با کشورها، فقر، فساد و بسیارى از رفتارهاى ناشایست دیگر چیزهایى است که در سیاست جهانى امروز قابل مشاهده است.
به نظر مىرسد یگانه راه خروج از این وضعیت، تلاش همه جانبهاى است که لازم است از سوى پیروان انبیاى الهى در جهت معنوى کردن سیاست صورت گیرد چرا که تا سیاست در خدمت اخلاق قرار نگیرد، جهان تغییر چهره نخواهد داد. گامى آغازین از این تغییر جهت در ایران توسط امام خمینى(ره) برداشته شد که نتیجه آن بسیار شگفتانگیز بود؛ در مدتى کوتاه ایران را از زیر سلطه امریکا بیرون آورد، بساط استبداد را برچید و به ایرانیانى که تا پیش از آن در مهندسى جهان عددى به حساب نمىآمدند، نقش ویژه و ممتازى بخشید.
رسالت امروز ایرانیان و بلکه تمام پیروان امام(ره) این است که بر تلاششان، در جهت معنوى کردن سیاست جهانى، بیفزایند. این امر از رهگذر امور و مراحل مختلفى مىگذرد، یکى از این مراحل بازخوانى، و در برخى موارد حتى خوانش، جایگاه سیاست در قرآن و سنّت است.
اعلام سال 1385 از سوى مقام معظم رهبرى، به عنوان سال پیامبر اعظم 9 زمینهاى را فراهم کرد تا سیره سیاسى آن حضرت را مورد تأمل و تدبّر قرار دهیم. امید است بتوانیم با کشف سیره نظرى و عملى سیاسى آن حضرت تحقق بخش فرمایش خداوند متعال، در الگو قرار دادن آن حضرت باشیم «ولقد کان لکم فى رسول الله اسوةٌ حسنة.»
2006
10
23
7
10
https://psq.bou.ac.ir/article_11835_c0cd44dc076b5e8117edf15daf1f4acc.pdf
علوم سیاسی
1735-0557
1735-0557
1385
9
شماره سی و پنجم - پاییز 85
مناسبات قدرت و شریعت در سیره نبوى
منصور
میراحمدى
2006
10
23
11
32
https://psq.bou.ac.ir/article_11836_35cc578f9a58cdc9edb970065c8a1655.pdf
علوم سیاسی
1735-0557
1735-0557
1385
9
شماره سی و پنجم - پاییز 85
مبانى نظرى سیره سیاسى ـ حکومتى پیامبر اعظم صلی الله و علیه و آله با نگاه به اندیشه قرآنى علامه طباطبایى
احمدرضا
یزدانى مقدم
براى تحلیل سیره سیاسى ـ حکومتى پیامبر اعظم 9 نخست هدف ارسال رسل بررسى شده است. در اندیشه قرآنى علامه طباطبایى، این بحث از انسانشناسى آغاز و به معرفتشناسى و فلسفه اجتماعى ـ سیاسى و سپس فلسفه وحى و نبوت مىانجامد. ویژگىهاى انسان و علوم و ادراکات او به گونهاى است که به شناخت حقایق هستى و بهرهگیرى از دیگر موجودات در طى طریق و حرکت استکمالى منجر مىشود، از جمله به زندگى اجتماعى منزلى و مدنى و استخدام و بهرهگیرى از دیگر انسانها و اجتماع انسانى. از آنجا که پایه زندگى اجتماعى ـ سیاسى انسان، استخدام و رفع نیازهاى وجودى خود بود تا در هر جا و هر زمان که امکان فراهم مىآورد استخدام و بهرهگیرى به صورت یک طرفه اعمال مىگردید و اگر این استخدام یک طرفه ادامه مىیافت بذر شرک و بت پرستى بود. خداى سبحان پیامبران را برانگیخت تا با تربیت انسان و ارائه قانون اجتماعى، زندگى اجتماعى انسان را سامان عادلانه بخشند. دین الهى و انسانى، که براى آزاد سازى انسان و فراهم آوردن بستر حرکت استکمالى او آمده است، باید ویژگىهایى داشته باشد؛ از جمله اختصاص ندادن دریافت معارف و حقایق دینى به عده اندکى از مردم. سیره پیامبر عظیمالشأن9 اسلام نیز چنین بود که دین را بر عام و خاص عرضه کرد. سیره سیاسى ـ حکومتى پیامبر 9 سیره امامت بود نه پادشاهى و اظهار حقایق اسلام از سوى او به صورت دعوت به کلیات و مجملات؛ و در بیان احکام، تدریجى بودن را در پیش گرفت تا با مردم همراهى و ارفاق کند. ایشان در دعوت و ارشاد و اجرا نیز مراتب دعوت گفتارى و دعوت انکارى و جهاد را رعایت مىکرد.
مبانى نظرى
سیره سیاسى
مدینة النبى
حکومت
زندگى اجتماعى
علامه طباطبایى
2006
10
23
33
52
https://psq.bou.ac.ir/article_11837_cd1337f73c47095c66afebb47288ba03.pdf
علوم سیاسی
1735-0557
1735-0557
1385
9
شماره سی و پنجم - پاییز 85
نبوت، شریعت و قانون
على
علىحسینى
از مهمترین شاخصههاى فلسفه سیاسى اسلام، توجه به نبوّت و جایگاه نبى 9 در ساختار اندیشه سیاسى است. نبى 9 در فلسفه سیاسى کلاسیک اسلامى از دو جهت، بسیار مورد توجه قرار گرفته است: اول آن که نبى 9 در رأس ساختار سیاسى قرار دارد و قوام و دوام مدینه به او بستگى دارد؛ دوم آن که قانون در مدینه از نبى نشأت مىگیرد. در تفکر اسلامى نبى 9 که با عالم فوق قمر در ارتباط است، معارف را در قالب شریعت که هم شامل قواعد فردى ـ اخلاق ـ و هم قواعد عمومى ـ قانون مدینه ـ مىشود از جانب خداوند دریافت کرده و به عموم انسانها عرضه مىنماید. در زمان حضور نبىّ مکرم اسلام 9 آیات قرآن و سیره و سنت او مبناى عمل و راهنماى افراد در زمینه امور فردى ـ اخلاق ـ و امور اجتماعى ـ قانون ـ تلقى مىشد. اما آنچه امروزه براى مسلمانان مبناى عمل است، آیات قرآن و عملکرد معصومین : است. بنابراین اگر نصّ صریحى در قرآن یا سیره معصومین : در مورد خاصى وجود داشته باشد، در آن زمینه نیازى به قانونگذارى احساس نمىشود. در غیر این صورت مىتوان حکم مورد نیاز را از ادله شرعى استنباط کرد. علم فقه با شیوههاى خاص خود عهده دار تعیین قواعد و قوانین مورد نیاز است. اما در مواردى که نصّ صریحى وجود ندارد و استناد به سیره یا سایر مستندات نیز امکانپذیر نیست، باید آنچه به عنوان قاعده و قانون وضع مىشود، مطابق با شریعت باشد یا حداقل مخالفتى با آن نداشته باشد. به همین دلیل است که قانون موضوعه در میان مسلمانان، چندان نمىتواند جایگاهى داشته باشد و بخش کوچکى از قلمرو قانون در میان مسلمانان را به خود اختصاص مىدهد. بر این اساس، قانون در دیانت اسلام و به تبع آن در تفکر اسلامى، پیوندى وثیق با دو مفهوم شریعت و نبوت دارد و نبى 9 بهعنوان صاحب، مُبلّغ و آورنده شریعت، از سوى خداوند، منشأ اصلى و منبع اساسى قواعد مورد نیاز افراد بشر در قالب قانون تلقى خواهد شد.
نبوت
شریعت
قانون
نص
مدینةالنبى
2006
10
23
53
76
https://psq.bou.ac.ir/article_11838_76e757d59b40c44ae3301c77c9dec5d5.pdf
علوم سیاسی
1735-0557
1735-0557
1385
9
شماره سی و پنجم - پاییز 85
نسبت دین و سیاست در سیره نبوى
احمد
بستانى
از نظر فعالیت سیاسى مىتوان انبیاى الهى را به دو دسته تقسیم کرد: نخست پیامبرانى که حکومت را در دست داشتند یا درگیر فعالیت سیاسى شدند مانند حضرت سلیمان 7 و دوم انبیایى که در رأس یک نظام سیاسى قرار نگرفتند مانند حضرت مسیح 7. در باب علت این اختلاف موضع، برخى آن را به حکمت و اراده خداوندى مربوط مىدانند که تفسیرى درون دینى از این پدیده محسوب مىگردد. دستهاى دیگر، به ویژه جامعه شناسان دین، این تنوع را ناشى از شرایط تمدنى و سیاسى عصر ظهور هر پیامبرى معرفى مىکنند و هر دینى را پاسخى به خلأها و چالشهاى موجود در تمدنى که پیامبر به آن تعلق دارد مىدانند. پیامبر اسلام را باید از انبیاى دسته نخست دانست. تشکیل حکومت در مدینه، نبردهاى متعدد با کفار، نگارش نامه به امرا و شاهان، امضاى پیمان و قضاوت از جمله فعالیتهاى سیاسى نبىاکرم 9 است. تمام مسلمانان اعم از شیعه و سنى به رغم اختلاف نظرهاى گاه اساسى در جزئیات، در ضرورت تشکیل حکومت در اسلام تردیدى نداشتهاند. هر دو نظریه امامت و خلافت بر این پیش فرض اساسى مبتنى اند که دین اسلام قابل تفکیک از سیاست نیست و پس از وفات نبى تشکیل حکومت به دست مسلمانان واجب است. به گمان اینان سیره نبىاکرم نشان مىدهد که اجراى احکام شریعت اسلام جز با تشکیل حکومت ممکن نیست. البته عده اندکى این ضرورت را نفى کردهاند. این پژوهش کوشیده است آراى این دسته از متفکران را بررسى کرده و نقاط قوت و ضعف استدلالهاى آنان را نشان دهد. براى این منظور مدعاهاى آنان را در دو محور بحث کرده است. نخست آنجا که استدلال آنها به ذات و سرشت آیین اسلام و تعالیم آن باز مىگردد و دوم آن جا که استدلال آنها بر بررسى و تحلیل سیره نبوى استوار است.
شریعت
قدرت
سیره نبوى
حکومت
مدینةالنبى
2006
10
23
77
96
https://psq.bou.ac.ir/article_11839_7fc8f8250522304cb88d749c38b73d98.pdf
علوم سیاسی
1735-0557
1735-0557
1385
9
شماره سی و پنجم - پاییز 85
مبانى انسانشناختى سیره سیاسى نبوى
مرتضى
یوسفىراد
در تفکر دینى و فلسفى اسلام بین «هست و نیست»ها و «باید و نباید»ها رابطه مستقیم وجود دارد. هر آنچه وجود دارد، «خیر» است و هر آنچه خیر شد، «بایسته»اى را در پى دارد و هر آنچه وجود ندارد، «خیریّتى» نداشته و «بایستهاى» بر آن مترتّب نمىشود. بنابراین شکى نیست که ماهیّت هر نوع رفتار سیاسى ـ اجتماعى پیامبر 9 ناشى از نوع نگرشى است که پیامبر 9 از انسان و ماهیت و هستى او دارد. این مقاله در بیان مبانى نظرى انسان شناسانه سیره سیاسى پیامبر 9 مىباشد تا نشان دهد سیره سیاسى پیامبر 9 به ملاحظه ماهیت و سرشت انسان، به دنبال احیاى کرامت ذاتى انسان است و به ملاحظه جایگاه وجودى او که از سوى خداوند به عنوان جانشین خدا در زمین تعیین شده، به دنبال رساندن انسان به کرامت ارزشى و ویژهاى است که خداوند به چنین انسانى افاضه کرده است. سیره سیاسى پیامبر از یک نگرش «ماهیت شناسانه» از انسان که معرّف دو بُعدى بودن انسان است و نگرش «وجود شناسانه» که معرّف جایگاه وجودى انسان نزد خداوند و در عالم هستى است، برخوردار بوده و در تلاش است انسان را با چنین ماهیتى به جایگاه عبودیت خدا و خلیفةاللهى برساند. نکته شایان ذکر اینکه نوع نگرش انسانشناسانه پیامبر 9 موجب آن است که سیره سیاسى و حکومتى وى ناظر به دگرگونى دایمى و تحول انسان از نقص به کمال تا حدّ خلیفةاللهى باشد.
خیر
فطرت
کرامت ذاتى
مبانى انسانشناسى
نبى
2006
10
23
97
110
https://psq.bou.ac.ir/article_11840_45478a847c8b34acff72916dd7fd9af9.pdf
علوم سیاسی
1735-0557
1735-0557
1385
9
شماره سی و پنجم - پاییز 85
نظریه سیاست خارجى در دولت نبوى
عبدالوهاب
فراتى
گرچه درباره تقسیم عالم به دارالاسلام و دارالحرب مستند قرآنى وجود ندارد، با این همه به نظر مىرسد که پذیرش این تقسیم بندى، جهت دستیابى به الگویى براى تحلیل نظریه سیاست خارجى پیامبر 9 بلامانع باشد. از مجموع نصوصى که از پیامبر اسلام در باب روابط دولت اسلامى با مجموعه افراد، گروهها و واحدهاى سیاسى در دارالحرب به ما رسیده است، چنین برمىآید که پیامبر اسلام 9 نگاهى بدبینانه به دارالحرب ندارد، فلسفه وجودى آن را بردگى و خدمت رسانى به مسلمانان نمىداند، خون و مال و آبروى آنها را مباح نمىانگارد و با دغدغهاى که براى نجات بشردارد، مىکوشد با ملاطفت، آنان را از دارالحرب خارج و با قراردادهاى هدنه و امان به دوستى و همزیستى با مسلمانان فراخواند. بنابراین، مىتوان گفتهها و سیره مبارک آن حضرت را به دو بخش کلى دارالاسلام یا دولت اسلامى و دارالحرب یا دولت کفر و شرک سامان داد سپس به ترسیم روابط دولت اسلامى پرداخت.
نظریه سیاست خارجى
دارالاسلام
دارالحرب
دولت نبوى
سیره سیاسى نبوى
دیپلماسى اسلامى
2006
10
23
111
121
https://psq.bou.ac.ir/article_11841_3fc32e1087ad9e419d19277b15d4c52c.pdf
علوم سیاسی
1735-0557
1735-0557
1385
9
شماره سی و پنجم - پاییز 85
حقوق اقلیتها در حکومت نبوى
روح الله
شریعتى
یکى از اهداف بزرگ انبیاى الهى و به ویژه پیامبر گرامى اسلام 9 احقاق حق و برپایى عدالت بوده است. اسلام در راستاىکرامت انسانى و عدالت اجتماعى براى تمامى افراد، اعم از مسلمان و غیر مسلمان، حقوقى قائل است. این حقوق به طور متقابل در ارتباطات افراد با یکدیگر و با حکومت جارى است. سیره پیامبر 9 به ویژه در مدینه و با تشکیل حکومت نشان دهنده آن است که حتى در صورت غلبه بر دشمن و پیروى اکثریت جامعه از ایشان، باز هم حقوق اقلیت غیر مسلمان را به رسمیت شناخته و به پیروان خویش با تأکید و جدیت رعایت حقوق اقلیت را توصیه مىکردند و تاریخ نشان مىدهد که گروههاى اقلیت آزادانه در جامعه زندگى کرده و نه تنها بر پذیرش دین جدید الزام نمىشدند که گاه مباحثات اعتقادى نیز در حضور مسلمانان با پیامبر داشته و با انگیزه به چالش کشیدن پیامبر 9 با ایشان احتجاج مىکردند. در این مقاله برآنیم تا پس از بررسى مبانى و اصول رفتارى پیامبر در حکومت، به ویژه اصولى که در ارتباط با حقوق اقلیتها در عرصههاى مختلف است، به بررسى حقوق اقلیتها در آن عرصهها بپردازیم. بدیهى است که رفتار فردى ایشان با افراد و گروهها نیز به عنوان حاکم کشور اسلامى مىتواند در این امر از اهمیت خاصى برخوردار باشد.
حکومت نبوى
حقوق اقلیتها
عدالت اجتماعى
آزادى
سیره نبوى
2006
10
23
123
138
https://psq.bou.ac.ir/article_11842_f5e17fecc1131ee81079858a3acbaace.pdf
علوم سیاسی
1735-0557
1735-0557
1385
9
شماره سی و پنجم - پاییز 85
آسیبشناسى حکومت اسلامى در سیره نبوى
سید صادق
حقیقت
مقصود از آسیبشناسى حکومت، شناخت و تحلیل آسیبهاى بالقوه یا بالفعلى است که در مبانى، ساختار یاکارکرد حکومت ایجاد مىشود. سیره نبوى از دقت در شناخت آسیبهاى حکومت در ابعاد مختلف حکایت مىکند. حکومت اسلامى همانند هر حکومت دیگر و همانند تمدنها، ممکن است تولد، جوانى، پیرى و دوران زوال داشته باشد. رسول گرامى اسلام 9 همواره مردم را از آسیبهاى حکومت آگاه نمودهاند. تا در ابعاد مختلف سیاسى، اقتصادى، فرهنگى اجتماعى و قضایى با مشکلات کمترى رو به رو شوند و در صورت مواجهه بر آنها غالب آیند.
رسول اکرم 9 هیچ گاه به سیاست اصالت ندادند، بلکه برعکس، همواره سیاست را تابع اخلاق و معنویت دانستهاند. اسلام عمدتآ براساس اخلاق و معنویت و فرهنگ در مدت زمانى کوتاه به قدرتى بزرگ تبدیل شد. پیامبر 9 از طرفى مسئولان و زمامداران را از آسیبهاى سیاسى برحذر مىدارند و از طرف دیگر مردم را ناظر و حاضر بر اعمال ایشان معرفى مىکنند. مردم از طریق «نصیحت ائمه مسلمین» هم ساز و کار اطلاع رسانى به ایشان را دارند، و هم بر قدرت سیاسى کنترلى همراه با ضمانت اعمال مىکنند. اشراف و طبقه مرفه جامعه علاوه بر محافظه کارى سیاسى، منشأ آسیبهاى اقتصادى براى حکومت اسلامى هستند. عدالت اقتصادى تنها در سایه ریشه کن کردن فقر و تراکم ثروت و مبارزه با مترفان امکانپذیر است. پیامبر 9 با طرح اصل مساوات و عدالت اجتماعى با کلیه مظاهر شرک مبارزه کردند. مردم در تصدى امور اجتماعى و در برابر قانون مساوى هستند و از این جهت هیچ کس بر فرد دیگر برترى ندارد. اعضاى جامعه همچون اعضاى بدن از یکدیگر متأثر مىشوند و بدین صورت جامعه اسلامى کل واحدى را تشکیل مىدهد. هر چند پیامبر اسلام9 موفق به ایجاد تشکیلات قضایى منسجم و مفصلى نشد، اما راهبردهایى کلى در این زمینه ارائه کرد که براساس آن مىتوان مهمترین آسیبهاى قضایى از دیدگاه ایشان را استنتاج نمود. مهمترین آسیب قضایى از دیدگاه وى، انحراف از احکام الهى و تحت الشعاع قرار گرفتن اصل عدالت است.
آسیبشناسى
خلافت
نظارت عمومى
جامعه اسلامى
سیره سیاسى نبوى
سیره سیاسى
2006
10
23
139
155
https://psq.bou.ac.ir/article_11843_ade0b55ad37b274e6798639274eaa88a.pdf
علوم سیاسی
1735-0557
1735-0557
1385
9
شماره سی و پنجم - پاییز 85
کار ویژههاى دولت نبوى
علیرضا
زهیرى
بسیارى از اندیشمندان سیاسى، کارویژه اساسى نظامهاى سیاسى را برقرارى نظم اجتماعى و ساماندهى مطالبات اعضاى جامعه سیاسى، براى رسیدن به وضع مطلوب و سعادت آن اعضا مىدانند. از آنجا که دولت مهمترین منبع تدوین قواعد، اجراى تصمیمات و تخصیص ارزشهاى مادى و معنوى به شمار مىآید، در جست و جوى ساز و کارهایى است که امکان ایجاد نظم مطلوب را برایش فراهم سازد. این که نظامهاى سیاسى در قالب چه ساختارى و بر مبناى چه نوع ارزشهایى امکان تحقق چنین کارویژههایى را مىیابند، طیف گستردهاى از نظریههاى مربوط به دولت را به وجود آورده است. آیین اسلام، مجموعهاى از تعالیم قدسى است که در کلام وحى ـ قرآن ـ از طرف خداوند به پیامبر 9 نازل گردیده است و سنت نبوى به عنوان نصّ مفسِّر، بنیادهاى آن را تشکیل مىدهد. پیامبر 9 سامان سیاست را در اهداف اخلاقى جست و جو مىکند. بدین ترتیب اخلاقى بودن و قواعد اخلاقى نزد ایشان پیش از تأسیس دولت، وجود داشته است، زیرا خداوند منشأ قوانین است حال آنکه در رویکردهاى غیر دینى، اخلاقى بودن دولت بعد از تأسیس دولت و به دنبال نیاز به قواعد و قوانین ایجاد نظم اجتماعى، فراهم مىآید. با تکیه بر همین بنیاد معرفتى است که دولت پیامبر 9 اجراى کارویژههاى خاصى را بر عهده مىگیرد؛ این کارویژهها موارد زیر را شامل مىشود: یکم) دفاع از شریعت و ترویج آن؛ دوم) برپایى عدالت اجتماعى؛ سوم) امر به معروف و نهى از منکر؛ چهارم) کارویژه انسجام و همبستگى اجتماعى.
نظام سیاسى
جامعه نبوى
شریعت
عدالت اجتماعى
امر به معروف و نهى از منکر
همبستگى اجتماعى
2006
10
23
157
172
https://psq.bou.ac.ir/article_11844_dac9bdea282c5caf2fdbf0f74407d90d.pdf
علوم سیاسی
1735-0557
1735-0557
1385
9
شماره سی و پنجم - پاییز 85
عدالت در دولت نبوى
روح الله
دهقانى
پیدایش دغدغه زندگى عادلانه، همزاد زندگى اجتماعى بشر است و به همین دلیل مهمترین مسئله او هنگام اندیشه ورزى درخصوص مسائل اجتماعى بوده است. از این رو در دستگاههاى فکرى که شکل مىیافتند، عدالت اجتماعى جایگاه ویژهاى داشته است. با این حال على رغم اشتراک منظومههاى مختلف فکرى در پرداختن به مسئله عدالت، هر کدام از آنها تعریف خاصى از آن را مطرح ساختهاند.این تفاوتها به اختلاف جهانبینىها باز مىگردد. عدالت اجتماعى به تعداد حوزههاى اجتماعى قابل تفکیک است. بنابراین تحت مقوله کلى عدالت اجتماعى، عدالت اقتصادى، عدالت سیاسى و عدالت حقوقى از یکدیگر قابل تفکیک هستند. این پژوهش درصدد پاسخ به این پرسشها است که کدام یک از حوزههاى عدالت اجتماعى، در سیره نبوى، مهمتر و به عبارتى زیر بنایىتر از دیگر حوزههاست؟ تعریف هر کدام از این گونهها چیست و چگونه و با چه وسیلهاى مىتوان بدان دست یافت؟ وظیفه حاکمیت در قبال اجراى این عدالت چیست؟ پیامبر اسلام 9 بنیانهاى حکومت دینى در مدینه را بر ایجاد قسط و برپایى عدالت گذاردند. که پیش از آن در شبه جزیره سابقه نداشت. پیامبر اسلام بر مبناى جهان بینى توحیدى خود با تشکیل حکومتى براساس آموزههاى اسلامى، با هر گونه بى عدالتى در حوزههاى مختلف اجتماعى به مقابله برخاستند. در این پژوهش مجموعه بیانات و اقدامات حضرت در این خصوص به صورت مستند ذکر و تحلیل شده است.
عدالت اجتماعى
عدالت اقتصادى
عدالت سیاسى
عدالت حقوقى
حکومت دینى
مدینةالنبى
2006
10
23
173
185
https://psq.bou.ac.ir/article_11845_60b65d1fceb65fcbb9802fafc8bb25ba.pdf
علوم سیاسی
1735-0557
1735-0557
1385
9
شماره سی و پنجم - پاییز 85
اصول رهیافت امنیتى پیامبر صلی الله و علیه وآله در قرآن کریم
نجف
لکزایى
یکى از مهمترین دغدغههاى مشترک همه افراد بشر، از گذشته تاکنون، امنیت بوده است. اما هر چه بر عمر انسان افزوده شده، از امنیت وى کاسته شده است. بشر امروز بیش از هر زمانى دغدغه امنیت روانى، فردى، سیاسى، فرهنگى، اقتصادى، اجتماعى، ملى، جهانى و دیگر سطوح و ابعاد امنیت را دارد. با عنایت به اسوه بودن سیره اجتماعى و فردى پیامبر 9، تبیین سیره امنیتى آن حضرت مىتواند در راستاى تأمین امنیت افراد بشر در ابعاد مختلف آن، مؤثر باشد. مقاله حاضر در همین جهت نگارش یافته است. فرضیه اساسى مقاله این است که سیره نبوى ظرفیت لازم براى پاسخگویى به مشکلات امنیتى انسان امروز را دارد و اساسآ هیچ امکانى فراروى بشر امروز، براى رسیدن به امن وآسایش نیست، جز رو آوردن به آموزههاى نبوى. با توجه به ابعاد گسترده بحث امنیت، در این پژوهش تنها مختصرى از مباحث امنیت در سیره نبوى آمده است. در سیره امنیتى پیامبر اعظم 9 تهدیدات اصلى امنیت انسان و جامعه انسانى تهدیدات درونى است. از این رو در بحث امنیت فردى «موانع درونى کمال» و به تعبیر دیگر «ظلم به خود» جزء تهدیدات به حساب مىآید و در حوزه جهانى استبداد، استکبار و در یک کلام «ظلم به دیگران» تهدید مىباشد. فرمایش پیامبر مکرم اسلام 9 در خصوص جهاد اکبر و اصغر نیز اشاره به چنین مضمونى است. اهم اصولى که در تأمین امنیت مورد توجه پیامبر اعظم 9 بوده است از این قرار است: صلحطلبى و پرهیز از تعصب در برخورد با مخالفان، مبارزه با جنگ افروزان و فتنه انگیزان، پرهیز از استبداد و اجبار، ظلم ستیزى، پایبندى به پیمان و برخورد با پیمان شکنان، پایبندى به قوانین الهى، درآمیختن نرمش و واقعیت، برقرارى عدل و قسط و انفاق و رسیدگى به فقرا و محرومان.
امنیت
سیره نبوى
سیره امنیتى
جامعه انسانى
صلحطلبى
ظلمستیزى
امنیت در اسلام
2006
10
23
187
201
https://psq.bou.ac.ir/article_11846_598ef60887fc7439be3e2036f95e6e2e.pdf
علوم سیاسی
1735-0557
1735-0557
1385
9
شماره سی و پنجم - پاییز 85
رسالههاى سیاسى ـ اسلامى در ایران معاصر
سیدمحمدعلى
حسینىزاده
در فضاى نسبتا آزاد سالهاى اولیه دهه بیست انتشار آثار و مقالات ضد دینى افزایش یافت و جامعه مذهبى را با سیل پرسشها و شبهات جدید روبرو کرد و اندیشمندان مذهبى را به تامل واداشت. در این زمان کسروى مشهورترین سردمدار جریان ضدمذهبى محسوب مىشد. وى به خصوص در دو کتاب شیعیگرى و در پیرامون اسلام که در سال 1323 منتشر شدند اسلام و تشیع را به نقد کشید. نوشتههاى کسروى واکنشهاى شدیدى را در پى داشت و سرانجام به قتل او منجر شد. در کنار وى على اکبر حکمىزاده با انتشار جزوهاى کوچک به نام اسرار هزارساله موجى از پاسخگویى در میان نیروهاى مذهبى را به دنبال آورد. حکمى زاده در این کتاب نقدهاى خود را به صورت سوال منتشر کرده و از علما خواسته بود به این سوالات پاسخ دهند.[1] کسروى و حکمىزاده لبه تیز حملات خود را
متوجه علما و جایگاه آنان در مذهب شیعه کردند و از جمله مساله ولایت فقیه و عدم مشروعیت حکومت در عصر غیبت و حقوق سیاسى فقها در عصر غیبت را به نقد کشیدند. این در حالى بود که در این زمان در حوزهها این تفکر تقریبا فراموش شده بود و علما و مراجع وقت با تاسى به آیت الله حایرى از حقوق سیاسى فقها سخنى به میان نمىآوردند. اما پرسشها و تردیدهایى که از سوى کسروى و حکمىزاده مطرح شد علما را واداشت در مورد ماهیت حکومت اسلامى و نقش فقها به تامل جدى بپردازند. بنابراین موج پاسخگویى به کسروى به تدوین رسالههایى منجر شد که در آنها از حکومت اسلامى سخن به میان مىآمد و در این رسالهها بود که ظاهرا براى اولین بار به طور مشخص از این مفهوم استفاده مىشد. بدین ترتیب اولین رسالههاى اسلام سیاسى در ایران عمدتا در پى پاسخگویى به کسروى و حکمىزاده تدوین شدند. در اینجا گزارشى اجمالى از این رسالهها را ارائه خواهیم کرد.
[1] . حکمىزاده، 1322.
2006
10
23
203
236
https://psq.bou.ac.ir/article_11847_a300ddbce7a143ea3743a967b5a613ac.pdf
علوم سیاسی
1735-0557
1735-0557
1385
9
شماره سی و پنجم - پاییز 85
تاسوکى (2)
رضا
لکزایى
در شامگاه پنجشنبه بیست و پنج اسفند ماه 1384 در میانهى جادهى زابل ـ زاهدان، در محلى به نام تاسوکى، فاجعه تروریستى دلخراشى رخ داد که در آن بیست و دو تن از مسافران عبورى، در حالى که دستها و چشمان آنها بسته شده بود، توسط گروه موسوم به جندالله، در حالى که این گروه لباس نیروى انتظامى را به تن داشتند و ایست بازرسى ساختگى برقرار کرده بودند، به فیض شهادت نایل آمدند. هفت تن مجروح گشته و هفت تن نیز به گروگان گرفته شدند که ستوان یکم پاسدار محمد شاهبازى در ایامى که در اسارت گروه مذکور بود به شهادت رسید و شش تن دیگر نیز به تدریج و در طى دویست روز آزاد شدند. آنها در برابر آزادى گروگانها خواستار آزادى پنج نفر زندانى بودند، در اینجا قسمت دوم خاطرات رضا لکزایى، یکى از گروگانهاى این واقعه را مىخوانید.
2006
10
23
237
259
https://psq.bou.ac.ir/article_11848_46713da63f1be172057909a07da16b8f.pdf
علوم سیاسی
1735-0557
1735-0557
1385
9
شماره سی و پنجم - پاییز 85
نظریه گفتمان و مطالعات اسلامى
محمدرضا
تاجیک
مباحث حاضر چکیده نشست علمى است که با حضور دکتر تاجیک در تاریخ 14/10/84 در گروه علوم سیاسىپژوهشکده علوم و اندیشه سیاسى برگزار گردید.
2006
10
23
261
284
https://psq.bou.ac.ir/article_11849_eb5e53969d2dfb724b5001f3b7f12468.pdf