بررسی و تصحیح انتقادی رساله خطی «الإمامة» از آثار کلام سیاسی خواجه نصیر الدین طوسی

Document Type : Research Paper

Author

10.22081/psq.2024.69997.2908

Abstract

خواجه نصیرالدین طوسی(597- 672ق)، از جمله متکلمان و فیلسوفان بنام شیعه و بنیان گذار کلام فلسفی است. ایشان تأثیر بسزایی در ترویج کلام سیاسی امامیه داشته است. و آثار متعددی در این زمینه از وی برجای مانده است، علی رغم اینکه بسیاری از آثار محقق طوسی تاکنون تصحیح و تحقیق شده است، لکن برخی از آثار کلامی وی آن‌ گونه که باید تصحیح نشده‌اند. از جملۀ آن، رسالۀ «الإمامة» است. امام به معنای پیشوا، رهبر، ولی، حاکم و حکمران است، یعنی کسی که پیشرو است، زعامت و راهبری اجتماع را به عهده دارد. محقق طوسی در این رساله با تکیه بر مبانی شیعه امامیه بر پایه اصول عقلی و بدون استدلال نقلی، مسئله امامت و رهبری سیاسی و الهی اسلام را در سه فصل مورد بحث قرار داده است. در فصل اول بحث از مبادی وروش شناختی مسئله امامت را مطرح کرده و اذعان دارد که امامت و رهبری طبق نظر شیعه امامیه مترتب بر توحید و عدل و نبوت است و نباید در این موضوع تردید کرد. و در فصل دوم پنج پرسش در ماهیت امام، ضرورت وجود امام در هر زمان، علت وجود امام، صفات امام و چگونگی تعیین امام را مورد بررسی قرار می دهد، و در فصل سوم در خصوص غیبت امام عصر(عج) و علت طولانی شدن غیبت به تفصیل بحث کرده است. استدلال عقلی( بدوین استفاده از ادله نقلى)، پرداختن به صفات امام، و بحث از مهدویت از ویژگی های رساله الامامه است. در تصحیح این رساله هشت نسخه از کتابخانه‌های مجلس شورای اسلامی، دانشگاه تهران، آیت الله مرعشی نجفی، ملک و مرکز احیای آثار قم مورد استفاده قرار گرفته است. در تصحیح این رساله سعی شده است که از شیوه بینابین استفاده شود. در تصحیح این رساله هشت نسخه از کتابخانه‌های مجلس شورای اسلامی، دانشگاه تهران، آیت الله مرعشی نجفی، ملک و مرکز احیای آثار قم مورد استفاده قرار گرفته است. در تصحیح این رساله سعی شده است که از شیوه بینابین استفاده شود.

Keywords


* Holy Quran
Amidi, A. (2003). Abkar al-Afkar fi Usul al-Din (A. F. Mazidi, Ed., Vol. 5). Dar al-Kotob al-ilmiyah. [In Arabic]
Amidi, S. (1971). Ghayat al-Maram fi 'Ilm al-Kalam. Cairo: Supreme Council for Islamic Affairs. [In Arabic]
Ash'ari, A. (1949). Maqalat al-Islamiyyin (Vol. 2). Cairo: Maktabat al-Nahda al-Misriyyah. [In Arabic]
Baghdadi, A. (1996). Usul al-Din. Beirut: Dar al-Fikr. [In Arabic]
Bahrani, A. (1985). Qawa'id al-Maram fi 'Ilm al-Kalam. Qom: Ayatollah Mar'ashi Library. [In Arabic]
Baqillani, A. (1994). Tamhid al-Awa'il wa Talkhis al-Dala'il. Beirut: Mu'assasat al-Kutub al-Thaqafiyyah. [In Arabic]
Barqi, A. (1951). Al-Mahasin (Vol. 1). Qom: Dar al-Kotob A-Islamiyah. [In Arabic]
Derayati, M. (2010). Index of Iranian Manuscripts (FANKHA) (Vol. 4). Tehran: Library, Museum and Documentation Center of the Islamic Consultative Assembly. [In Persian]
Derayati, M. (2018). Mu'jam al-Makhṭūṭāt al-'Irāqiyyah (Vol. 2). Tehran: National Library and Archives of Iran; in collaboration with Kashf al-Ghita' Institute, Najaf. [In Arabic]
Fazil Miqdad, J. (1985). Irshad al-Talibin. Qom: Ayatollah Mar'ashi Library. [In Arabic]
Ghazali, A. H. (1989). Al-Iqtisad fi al-I'tiqad. Beirut: Dar al-Kotob al-ilmiyah. [In Arabic]
Halabi, A. (1990). Taqrib al-Ma'arif. Qom: Islamic Publications Institute. [In Arabic]
Hilli, H. (1998). Kashf al-Murad fi Sharh Tajrid al-I'tiqad. Qom: Islamic Publications Institute. [In Arabic]
Hilli, J. (1994). Al-Maslak fi Usul al-Din. Mashhad: Majma al-Bohus al-Islamiyah. [In Arabic]
Homsi Razi, S. (1991). Al-Munqidh min al-Taqlid (Vol. 2). Qom: Islamic Publications Institute. [In Arabic]
Ibn Khaldun, A. (2004). Lubab al-Muqassal fi Usul al-Din (Vol. 5). Beirut: Dar al-Kotob al-ilmiyah. [In Arabic]
Ibn Shakir Kotobi, M. (n.d.). Fawat al-Wafayat wa al-Dhayl 'Alayha (A. Ihsan, Ed., Vol. 3). Beirut: Dar al-Sader. [In Arabic]
Jurjani, M. S. (1991). Sharh al-Mawaqif (A. Umara, Ed., Vol. 8). Qom: Sharif Razi. [In Arabic]
Kulayni, M. (1986). Al-Kafi (A. A. Ghaffari, Ed., Vol. 1). Tehran: Dar al-Kotob A-Islamiyah. [In Arabic]
Lahiji, A. (1984). Capital of Faith. Qom: al-Zahra. [In Persian]
Mar'ashi, S. M. (2008). Bibliography of Manuscripts of the Works of 'Allamah Khajeh Nasir al-Din Tusi. Qom: Ayatollah Mar'ashi Library. [In Persian]
Nobakhti, H. (1984). Firaq al-Shi'a. Beirut: Dar al-Adwa'. [In Arabic]
Qazi, A. (2001). Sharh al-Usul al-Khamsah. Beirut: Dar Ihya' al-Turath al-'Arabi. [In Arabic]
Qazi, A. (1962). Al-Mughni fi Abwab al-Tawhid wa al-'Adl (J. J. Qanawati, Ed., Vol. 20). Cairo: Dar al-Misriyyah. [In Arabic]
Razavi, M. T. (1975). Life and Works of Nasir al-Din Tusi. Tehran: Iranian Culture Foundation. [In Persian]
Razi, F. (1986). Al-Arba'in fi Usul al-Din (Vol. 2). Cairo: Maktabat al-Kulliyat al-Azhariyyah. [In Arabic]
Safadi, Kh. (1981). Al-Wafi bi al-Wafayat (Vol. 1). Beirut: Franz Steiner Verlag. [In Arabic]
Seyyed Morteza, A. (1986). Al-Shafi fi al-Imamah (Vols. 1 & 3). Tehran: Sadeq Institute. [In Arabic]
Shahrestani, M. (1985). Al-Milal wa al-Nahl (Vol. 1). Qom: Sharif Razi. [In Arabic]
Shaykh Mufid, M. (1992). Al-Nukat al-I'tiqadiyyah. Qom: International Conference on Shaykh Mufid. [In Arabic]
Shaykh Saduq, M. (1997). Al-Hidayah fi al-Usul wa al-Furugh. Qom: Imam Hadi Institute. [In Arabic]
Taftazani, S. (1985). Sharh al-'Aqa'id al-Nasafiyyah. Matba'ah Mawlawi Muhammad 'Arif. [In Arabic]
Taftazani, S. (1989). Sharh al-Maqasid (A. Umara, Ed.) (Vol. 5). Qom: Sharif Razi Publications. [In Arabic]
Tusi, Kh. N. (1985). Naqd al-Muhassal. Beirut: Dar al-Adwa'. [In Arabic]