عقل ‏گرایى و نقل‏ گرایى در فقه سیاسى شیعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته حوزه علمیه قم و کارشناس ارشد علوم سیاسى

چکیده

پیدایى گرایش‏هاى نقلى و عقلى در میان مسلمانان ناشى از توجه خاص هرکدام به برخى از آیات
بود که این آیات، برخى مؤید عقل هستند و بعضى مؤید تعبد. این اختلاف نگرش به قرآن، سبب
شکل‏گیرى دو مکتب معتزله و اشاعره در اهل سنت و دو گرایش اصولیون (عقل‏گرایان) و اخباریان
(نقل‏گرایان) در شیعه شد که خود زمینه بسیارى از منازعات مذهبى، اجتماعى و حتى سیاسى را
فراهم ساخت.
فرآیند تطور نگرش عقل‏ گرا در مذهب امامیه از قرن چهارم و از حوزه بغداد آغاز شد و با غلبه بر
مکتب قم و رى، سیطره علمى و عقیدتى خود را تا قرن یازدهم استمرار بخشید؛ اما تحولات علمى و
سیاسى در این دوره، سبب احیاى اندیشه اخبارى‏گرى در جوامع علمى شیعه شد، به طورى که در قرن
دوازدهم در اکثر جوامع علمى ایران، عراق و بحرین، گرایش ‏اخبارى‏گرى غلبه یافت؛ ظهور علامه
وحید بهبهانى و اقدامات علمى و عملى گسترده او، و نیز تلاش‏هاى شیخ مرتضى انصارى سبب افول
این جریان شد.

عنوان مقاله [English]

RATIONALIST AND TRADITIONIST APPROACHES IN THE SHIITE POLITICAL FIQH

نویسنده [English]

  • Sayyed Mohsen Ale-Ghafoor
چکیده [English]

The emergence of rationalist and traditionist approaches
among Moslems was the result of attention to different
verses of the Holy Quran, some denoting reasoning and
some denoting devotion. These different approaches to
Quran led to the formation of Mo'tazele and Asha'arites
schools among the Sunnites and Osuliyyun (rationalists) and
traditionists among the Shiites. This difference was the
cause for many religious and socio-political conflicts.
The development of rationalism in Imamiyye started in
Bagdad in the fourth century (AH) and continued up to
eleventh century, dominating Qum and Ray schools of
thought.
But, later, the intellectual and political changes resulted
in the revival of traditionism among the Shiite scholars.
And, as a result, traditionism dominated most intellectual
schools in Iran, Iraq, and Bahrain in 12th century.
However, with the scientific and practical measures of
Allameh Vahid Behbahani and his followers and Shaikh
Morteza Ansari, rationalism dominated once more.