اهداف و ارکان پیشرفت سیاسی عادلانه از دیدگاه فارابی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه باقرالعلوم×، قم، ایران

10.22081/psq.2023.65757.2747

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی اهداف و ارکان پیشرفت سیاسی عادلانه از دیدگاه فارابی است. با توجه به جایگاه بااهمیت فارابی در اندیشه و فلسفه‌ی سیاسی اسلامی، بازخوانی اندیشه‌ی وی می‌تواند زمینه‌ی تولید نظریه‌ی پشتیبان پیشرفت سیاسی عادلانه را ایجاد کند. اکنون پس از اتمام دهه‌ی چهارم انقلاب به عنوان دهه‌ی پیشرفت و عدالت، ازجمله ضعف‌های بنیادین در نظام جمهوری اسلامی ایران، عدم وجود نظریه‌ای دارای قابلیت تحقق عینی در حوزه‌های مختلف پیشرفت ازجمله پیشرفت سیاسی عادلانه است؛ ازاین‌رو، تکاپوهای نظریِ این‌چنینی و استنطاق آراء اندیشمندان اصیل اسلامی، بسیار با اهمیت است. در این تحقیق از روش اجتهادی - تحلیلی و نیز روش سیستمی برای بررسی ارکان پیشرفت استفاده شده است. فرضیه‌ی پژوهش بر اهداف و ارکان پیشرفت سیاسی از دیدگاه فارابی، فراگرد دوساحته‌ی دنیوی و اخروی، و با غایت دستیابی به کمال حقیقی، در فرآیند پیشرفت سیاسی عدالت‌محور و تحقّق سعادت اخروی از رهگذر زندگی سیاسی دنیایی استوار است. نتایج نشان داد پیشرفت سیاسی عدالت‌محور بر چهار رکن مکتب، رهبر، مردم و دولت استوار است. این چهار رکن، علاوه بر دارا‌بودن عنصر هماهنگی برای انجام کارویژه‌ها و ایفای نقش خود در فرآیند پیشرفت، بایستی دارای همبستگی با یکدیگر باشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Goals and Fundamental Principles of Just Political Progress according to al-Fārābī

نویسنده [English]

  • Masood Moeinipour
Assistant professor, Department of Political Science, Baqir al-Olum University, Qom, Iran
چکیده [English]

The primary objective of this research is to examine the goals and fundamental principles of achieving fair and just political progress as proposed by al-Fārābī. Considering al-Fārābī's influential position in Islamic political thought and philosophy, a reevaluation of his ideas can provide a foundation for a theory that advocates for equitable political advancement. In the present day, marked by four decades of revolution characterized as a period of progress and justice, a critical drawback in the Islamic Republic of Iran is the absence of a concrete and attainable theory across various domains, including just political progress. Hence, it holds immense significance to pursue such a theory and draw insights from the perspectives of early Islamic thinkers. This research employs a speculative-analytical approach and a systematic methodology to explore the foundational components of progress. The hypothesis put forth in this study is based on al-Fārābī's perspective on the objectives and principles of political progress, encompassing both worldly and spiritual dimensions. The ultimate aim is to attain true perfection through a justice-centered trajectory of political progress, leading to happiness in the afterlife via political life in this world. The findings demonstrate that justice-centered political progress rests upon four essential pillars: ideology, leadership, populace, and governance. These pillars must not only fulfill their individual roles in the process of development but also maintain interdependence and mutual coherence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Political progress
  • justice
  • just political progress
  • theory of progress
  • al-Fārābī
قرآن کریم.
** نهج‌البلاغه.
تمیمی آمدی، ع.و. (1395) غرر الحکم. (ج۱). قم: دارالحدیث.
جمشیدی، م.ح. (1380). نظریه عدالت از دیدگاه فارابی، امام خمینی، شهید صدر. تهران: معاونت پژوهشی پژوهشکده امام خمینی& و انقلاب اسلامی.
حسنی‌فر، ع.ر. (1394). الگوی ایرانی - اسلامی پیشرفت براساس دیدگاه فارابی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ذوعلم، ع. (1394). پیشرفت عدالت‌محور. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
راغب اصفهانی، ا. (۱۳۷۴). مفردات الفاظ القرآن. دمشق: دارالقلم؛ بیروت: الدارالشامیه.
شریف، م.م. (1391). تاریخ فلسفه در اسلام. (ج1). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
عاتی، ا. (1998م). الانسان فی فلسفه الفارابی. بیروت: دارالنبوغ.
فاخوری، ح.؛ جر، خ. (1400). تاریخ فلسفه در جهان اسلامی. (مترجم: عبدالمحمد آیتی). تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
فارابی، ا. (1361). اندیشه‌های اهل مدینه فاضله. (مترجم: ج. سجادی). تهران: طهوری.
فارابی، ا. (1413ق). تحصیل السعاده در الاعمال الفلسفیه. (محقق: ج. آل یاسین). بیروت: دارالمتاهل.
فارابی، ا. (1964م). السیاسه المدنیه. (محقق: ف.م. نجار). بیروت: مطبعه الکاثولیکیه.
فارابی، ا. (1971م). فصول منتزعه. (محقق: ف.م. نجار). بیروت: دارالمشرق.
فارابی، ا. (۱۹۸۶م). المله و نصوص اخری. (محقق: م. مهدی). بیروت: دارالمشرق.
فارابی، ا. (1991م). آراء اهل المدینه الفاضله. (محقق: ب. نصری نادر). بیروت: دارالمشرق.
فارابی، ا. (۱۹۹۶م). احصاء العلوم. بیروت: دار و مکتبة الهلال.
فیرحی، د. (1391). نظام سیاسی و دولت در اسلام. تهران: انتشارات سمت.
لک‌زایی، ن. (1389). فلسفه امنیت از دیدگاه امام خمینی&. مطالعات راهبردی، (13)49، صص 5-28.
مجلسی، م. (1404ق). بحار الانوار. (ج72). بیروت: موسسه الوفاء.
مطهری، م. (1380). مجموعه آثار. (ج3). قم: صدرا.
مهاجرنیا، م. (1380). اندیشه سیاسی فارابی. قم: بوستان کتاب.
مهدی، م. (1990م). الحروف. بیروت: دارالمشرق.
ناظرزاده کرمانی، ف. (1376). فلسفه سیاسی فارابی. تهران: انتشارات دانشگاه الزهراء.
واعظی، ا. (1392). نظریه تفسیر متن. قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.