صورت‌بندی قرآنی سیاست بازدارندگی در مقابله با تهدیدهای نظامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه تفسیر و علوم قرآن، جامعة المصطفی العالمیة، گلستان، ایران؛ دانشیار، دانشکده شرعیات، دانشگاه بلخ، افغانستان

2 استادیار، گروه قرآن و حدیث، جامعة المصطفی العالمیه، گلستان، ایران.

3 استاد، گروه علوم سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم، قم، ایران.

10.22081/psq.2024.67682.2841

چکیده

«بازدارندگی» یکی از نظریه‌های مهم دفاعی و امنیتی در عرصه سیاست بین‌الملل و دکترین نظامی قدرت‌های جهان است و امروزه با توجه به منازعات فراگیر سیاسی و نظامی، اهمیت بسیاری دارد. از لحاظ تاریخی، این نظریه را نخستین مرتبه نظریه‌پردازان غربی طرح کرده‌اند و با توجه به ظرفیت‌های موجود در قرآن کریم، می‌توان به بازتولید قرآنی آن پرداخت. البته لازمۀ رسیدن به یک نظریۀ دقیق علمی در خصوص بازدارندگی، تبیین مؤلفه‌های تشکیل‌دهنده، شرایط تحقق و اصول عمَلی آن است که این پژوهش، با هدف استخراج آنها از قرآن کریم تدوین ‌یافته است. روش تحقیق در این مقاله، توصیفی-تحلیلی و استنباطی و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای است که در پاسخ به پرسش از «مؤلفه‌ها، شرایط و اصول قرآنی سیاست بازدارندگی» انجام شده است. تحقیق پیش‌رو، بر این فرضیه استوار است که مؤلفه‌ها، شرایط و اصول بازدارندگی از قرآن کریم قابل ‌استخراج است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد بازدارندگی از چهار مؤلفه (مهاجم، بازدارنده، ابزار بازدارندگی و اقدام) تشکیل ‌شده است و برای تحقق آن، داشتن قدرت نظامی، وجود تهدید قاطع از سوی بازدارنده، آگاهی لازم و عقلانیت دوطرف شرط است و با کاربست برخی اصولِ بازدارندگی، همچون «دشمن‌شناسی»، «اعداد قوه»، «مقاوم‌سازی و استحکامات» و... می‌توان به اهداف بازدارندگی دست‌ یافت و از تهدیدهای نظامی حریف، جلوگیری کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Quranic Formulation of Deterrence Policy in the face of Military Threats

نویسندگان [English]

  • Abdurrahim Rahimi 1
  • Sayyid Kamal Husseini 2
  • Najaf Lakzaʾi 3
1 PhD student, Department of Quranic Exegesis and Studies, al-Mustafa International University, Golestan, Iran; associate professor, Faculty of Sharia, Balkh University, Afghanistan
2 Assistant professor, Department of the Quran and Hadith, al-Mustafa International University, Golestan, Iran
3 Professor, Department of Political Science, Baqir al-Olum University, Qom, Iran.
چکیده [English]

Deterrence stands as a significant theory in defense and security within international politics, representing a key military doctrine embraced by global powers. In today's landscape marked by pervasive political and military conflicts, the concept of deterrence assumes paramount importance. Historically, the theory finds its roots in Western thought; however, considering the potentials within the Quran, it becomes plausible to formulate a Quranic rendition of this theory. Nonetheless, developing a precise scholarly theory of deterrence necessitates a thorough examination of its constituent elements, the conditions facilitating its realization, and its practical principles. This study endeavors to extract these fundamental aspects from the Quran. The research methodology employed herein is descriptive-analytic and inferential, with data collection conducted through the library method. The central inquiry revolves around delineating the components, conditions, and principles of deterrence policy from a Quranic perspective. The underlying hypothesis assumes that the components, conditions, and principles of deterrence can indeed be gleaned from the Quran. The research findings reveal that deterrence comprises four essential components: the invader, the deterrent, the tool of deterrence, and the subsequent action. To achieve deterrence effectively, certain conditions must be met, including possessing military strength, presenting a decisive threat by the deterrent, the presence of requisite awareness, and ensuring rationality on both sides. Furthermore, by adhering to specific governance principles such as understanding the enemy, preparing military forces, consolidating defenses, among others, the objectives of deterrence can be realized, and potential military threats from adversaries can be effectively thwarted.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Deterrence policy
  • the Quran
  • military threats
  • enemy
  • political system
  1. ابن سعد، م. (1410ق). الطبقات الکبری. (ج1-2). بیروت: دارالکتب العلمیة.
  2. ابن عاشور، م. (1984م). التحریر والتنویر. (ج3). تونس: الدار التونسیة للنشر.
  3. ابن عطیه، ع. (1422ق). المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز. (ج1). بیرت: دارالکتب العلمیة.
  4. ابن فارس، ا. (1399ق). معجم مقاییس اللغة. (ج5). بیروت: دارالفکر.
  5. ابن منظور، م. (1414ق). لسان العرب. (ج3). بیروت: دار صادر.
  6. ابن هشام، ع. (1411ق). السیرة النبویة. (ج2). بیروت: دارالجیل.
  7. احمدی، ع.ر. (1400). استراتژی بازدارندگی از منظر فقه سیاسی. افق‌های نو در فقه سیاسی، شماره 9 ، صص ‎9 –
  8. ارغندی، ع.ر.؛ روشندل، ج. (1398). مسائل نظامی و استراتژیک معاصر. تهران: سمت.
  9. افتخاری، ا. (1399). مقاومت در اسلام؛ نظریه و الگو. تهران: اندیشه‌سازان نور.
  10. امین، ن.ب. (1361). مخزن‌ العرفان در علوم قرآن. (ج15). تهران: نهضت زنان مسلمان.
  11. بستانی، م. (1386). پژوهش در جلوه‌های هنری داستان‌های قرآن. (ج2، مترجم: م. دانش). مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
  12. البستی، م. (1417ق). السیرة النبویة. (ج1). بیروت: الکتب الثقافیة.
  13. بشیر، ح. (1395). دیپلماسی گفتمانی. تهران: دانشگاه امام صادق×.
  14. بلوجی، ح.ع. (1392). مفاهیم رقیب در سیاست‌گذاری‌های دفاعی. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
  15. پانى‏پتى، ث.ا. (1412ق). التفسیر المظهری. (ج4). کوئته: رشیدیة.
  16. حائری تهرانی، ع. (1338). مقتنیات الدرر. (ج8). تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  17. حبیب‌اللهی، م. (1383). نظریه بازدارندگی هسته‌ای از تئوری تا عمل. راهبرد، شماره 34، صص 49-75.
  18. خدادادی، م.ا. (1381). مبانی علم سیاست. قم: یاقوت.
  19. دوئرتی، ج.؛ فالتزگراف، ر. (1396). نظریه‌های متعارض در روابط بین‌الملل (مترجمان: ع.ر. طیب و و. بزرگی). تهران: قومس.
  20. دینوری، ع.ا. (1411ق). غریب القرآن. بیروت: دار و مکتبة الهلال.
  21. راغب اصفهانی، م. (1412ق). المفردات فی غریب القرآن. بیروت: دارالقلم.
  22. زمخشری، م. (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. (ج1-3). بیروت: دارالکتاب العربی.
  23. سمرقندی، ن. (بی‌تا). بحرالعلوم (ج2-3). بیروت: دارالفکر.
  24. سیف‌زاده، ح. (1398). نظریه‌پردازی در روابط بین‌الملل: مبانی و قالب‌های فکری. تهران: سمت.
  25. شریعتی، م.ت. (1346). تفسیر نوین. تهران: شرکت سهامی.
  26. شکوهی، ج. (1395). مبانی فقهی اصل بازدارندگی دفاعی در مقابل تهدیدات احتمالی دشمن. (استاد راهنما: هادی عظیمی گرکانی). پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
  27. طباطبایی، م.ح. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. (ج2، 9، 13). قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‌ مدرسین حوزه علمیه.
  28. طبرانی، س. (2008م). التفسیر الکبیر. (ج5). اردن: دارالکتاب الثقافی.
  29. طبرسی، ف. (1372). مجمع‌ البیان. (ج10). تهران: ناصرخسرو.
  30. طبرسی، ف. (1377). جوامع الجوامع. (ج2-3). تهران: دانشگاه تهران.
  31. طوسی، م. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. (ج8). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  32. طیب، ع.ح. (1378). اطیب البیان فی تفسیر القرآن. (ج6). تهران: اسلام.
  33. عالم، ع.ر. (1391). بنیادهای علم سیاست. تهران: نشر نی.
  34. علی‌نژاد، م؛ گودرزی، م و شجاعی، س. (1398). طراحی الگوی بازدارندگی نظامی از منظر آموزه های دینی. مجله مطالعات مدیریت راهبردی دفاع ملی، 3(11)، صص 7-34.
  35. عمید زنجانی، ع.ع. (1399). فقه سیاسی؛ حقوق معاهدات بین‌المللی و دیپلماسی در اسلام. تهران: سمت.
  36. فخر رازی، م. (1420ق). مفاتیح الغیب. (ج15). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  37. فراهیدی، خ. (1410ق). العین. (ج7). قم: هجرت.
  38. قاسمی، م.ج. (1418ق). محاسن التأویل. (ج2، 5). بیروت: دارالکتب العلمیه.
  39. قرائتی، م. (1388). تفسیر نور. (ج5، 7). تهران: مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن‏.
  40. قمی، ع. (1367). تفسیر القمی. (ج1). قم: دارالکتاب.
  41. کاشانی، ف.ا. (1423ق). زبدة التفاسیر. (ج7). قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة.
  42. کمیته پدافند غیرعامل (1388). مبانی، اصول و شیوه‌های پدافند غیرعامل. تهران: مدرسه.
  43. لارنس، ف. (1386). بازدارندگی (مترجم ف. پالیزی: ). تهران: نشر مهاجر.
  44. لیپست، س.م. (1374). مشروعیت و کارامدی (مترجم: ر. زبیب). در: فرهنگ و توسعه، شماره 18، صص 29-67.
  45. ماتریدى، م. (1426ق). تأویلات أهل السنة. (ج8). بیروت: دارالکتب العلمیة.
  46. مجرد، م. (1390). راهبرد جنگ پیش‌دستانه از نظریه تا واقعیت. تهران: دانشگاه امام صادق×.
  47. مدرسی، م.ت. (1419ق). من هدی القرآن. (ج18). تهران: دار محبی الحسین.
  48. مراغی، ا. (1365ق). تفسیر المراغی. (ج 6-7، 10و 27). مصر: مصطفی البابی الحلبی.
  49. مصطفوی، ح. (1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. (ج6). تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  50. مغلطای، ع.ا. (1416ق). الإشارة إلى سیرة المصطفى وتاریخ من بعده من الخلفا. بیروت: دارالقلم.
  51. مکارم شیرازی، ن. (1374). تفسیر نمونه. (ج8). تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  52. میرسمیعی، س.م. (1395). کلیات در دفاع غیرعامل. تهران: انتشارات پشتبان.
  53. نظرزاده، ع.ا. (1396). فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  54. واقدی، م. (1409ق). المغازی. (ج 1و3). بیروت: دار الأعلمی.
  55. هاشمی رفسنجانی، ا. (1386). تفسیر راهنما. (ج 4 و 10). قم: بوستان کتاب.