نصیحت در فقه سیاسی شیعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی قم

10.22081/psq.2019.66732

چکیده

هدف اصلی این پژوهش تبیین رابطه‌ی نصیحت و زندگی مطلوب فردی، اجتماعی و سیاسی از منظر فقه سیاسی شیعه است. در این‌راستا تاثیرات اساسی خیرخواهی و لزوم "نصیحت استنصاحی" در کلیه‌ی شؤونات زندگی، به‌ویژه زندگی سیاسی–اجتماعی را به‌شیوه‌ی توصیفی–تحلیلی بررسی کرده و به این نتیجه دست یافته‌ایم که با وجود اختلافات فقها، در مجموع نصیحت و خیرخواهی برای حاکمیت به‌لحاظ "آزادی اندیشه و بیان"، "حق مشارکت سیاسی"، "خطاپذیری حاکمان" و "جلوگیری از خودمحوی آنان" امر مطلوب و حسن محسوب می‌شود. لذا نصیحت در حاکمیت اسلامی یک امر پسندیده و شایان اهمیت و ضرورت بوده و یکی از نیازهای اساسی نظام اسلامی در دستیابی به حیات مسئولانه در جامعه‌ی اسلامی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Advice in the Shia political philosophy

نویسنده [English]

  • Ali Shirkhani
Islamic Azad University, Qom Branch
چکیده [English]

The main purpose of this study is to explain the relationship between advice and individual, social, and political, desirable life from the perspective of the Shiite political jurisprudence. The fundamental impacts of benevolence and the need for solicited advice on all aspects of life, particularly in socio-political life, were analyzed and studied by a descriptive-analytical method. The results indicated that advice and benevolence are desirable in general for governance in terms of freedom of thought and expression, the right to political participation, fallibility of rulers, and prevention desirable self-restraint. Advice is considered a desirable attitude of great importance in an Islamic governance, and one of the chief requirements of an Islamic society and system which is built on religious foundations; that is to say, it is viewed as the necessity of living responsibly in an Islamic society.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • advice
  • political jurisprudence
  • solicited advice

عنوان مقاله [العربیة]

النصیحة فی الفقه السیاسی الشیعی

چکیده [العربیة]

الهدف الأساسی للبحث الحاضر هو بیان الصلة بین النصیحة والحیاة المرغوبة، سواء الفردیة والاجتماعیة، من منظور الفقه السیاسی الشیعی. وقد نوقشت الآثار الأساسیة لسلامة النیّة والنصیحة وضرورة نُصح المُستنصِح فی کافّة شؤون الحیاة خاصّةً الحیاة الاجتماعیة والسیاسیة، وذلک بأُسلوب وصفی وتحلیلی. تکشف النتائج عن أنّه على الرغم من الخلافات الفقهیّة فإنّ النصیحة وسلامة النیّة للحاکم بشکل عامّ من حیث حریّة الفکر والبیان وحقّ المشارکة السیاسیة ومَعرضیة الحکّام للخطأ ومنع الأنانیة لهو أمر مفضّل. إنّ للنصیحة فی الحکم الإسلامی باعتبارها أمراً مستحسناً ومرغوباً فیه أهمّیةً واقتضاء ومن الضرورات الأساسیة للمجتمع والنظام الإسلامیّین وهی ترتکز على أُصول دینیة، وفی الواقع تعدّ متطلّبَ الحیاة بمسؤولیةٍ فی المجتمع الإسلامی.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • النصیحة
  • الفقه السیاسی
  • نُصح المستنصِح (النصیحة الاستنصاحیة)
قرآن.
ابن ابى الحدید (1404ق). شرح نهج البلاغه. (جلد16). قم: مکتبۀ آیت‌الله المرعشی النجفی.
ابن میثم (1370). شرح نهج البلاغه. (جلد5). مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
احمدی میانجی (1419ق). علی مکاتیب الرسول صلی‌الله علیه و آله و سلم. قم: انتشارات دارالحدیث.
بستانی، فواد افرام (1375). فرهنگ ابجدی. تهران: انتشارات اسلامی.
جزایری، سید عبدالله (بی‌تا). التحفۀ السنیه فی شرح نخبۀ المحسنیه. بی‌جا: بی‌نا.
جزری، ابن اثیر (2006م). الکامل فی التاریخ. بیروت: دارالصادر.
حر عاملی (1417ق). وسایل الشیعه. (جلد 16). قم: موسسه آل‌البیت لاحیاء الثراث.
حرانی، حسن ( 1404ق). تحف العقول. قم: انتشارات جامعه مدرسین.
حکیم، سید محمدتقى (1418ق). الأصول العامه. قم: المجمع العالمی لأهل البیت7.
حلی، یحیی بن سعید ( 1405ق). الجامع للشرایع. قم: موسسه سید الشهداء العلمیه.
حیدرى، سید على‌نقی (1412ق). اصول الاستنباط. قم: شوراى مدیریت حوزه علمیه قم.
خمینی، سید روح الله (1418ق). تنقیح الاصول (جلد3). تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
ـــــــــــ، (1421ق). کتاب الطهاره. (جلد ۲). تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خوئی، ابوالقاسم (1417ق). مصباح الفقاهه. (ج۱). قم: موسسه الامام الخویی.
دیلمی، حسن (1412ق). ارشاد القلوب. (ج1). قم: انتشارات رضی.
راغب اصفهانی، حسین (1412ق). مفردات الفاظ القرآن. بیروت: دارالقلم.
ـــــــــــ، (1412ق). مفردات الفاظ القرآن. بیروت: دارالقلم.
زمخشری، محمود (1386). مقدمه الادب. تهران: موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران.
سبزواری، محمدباقر (بی‌تا). کفایه الاحکام. (جلد ۱). بی‌جا: بی‌نا.
شریف الرضی، نهج البلاغه (1383)، ترجمه محمد دشتی، قم: انتشارات سبط.
شوشتری، محمدتقی (1406ق). النجعه فی شرح اللمعه. (جلد6). تهران: کتابفروشی صدوف.
صدر، سیدمحمدباقر (1417ق). بحوث فی علم الأصول. (جلد7). قم: مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامى.
طریحی، فخرالدین (1416ق). مجمع البحرین. (جلد2). تهران: کتابفروشی مرتضوی.
عجاج کرمی، احمد (1427ق). الاداره فی عصر الرسول صلی الله علیه واله وسلم. قاهره: انتشارات دارالسلام.
علامه حلی (1333ق). منتهی المطلب فی تحقیق المذهب. بی‌جا: چاپخانه حاج احمد آقا و محمود آقا.
ـــــــــــ، (1412ق). منتهی المطلب فی تحقیق المذهب. (جلد2). مشهد: مجمع البحوث الاسلامیه.
فراهیدی، خلیل (1409ق). کتاب العین. (جلد3). قم: انتشارات هجرت.
فیض کاشانی، محمدمحسن (1406ق). الوافى. (جلد5). اصفهان: انتشارات کتابخانه امیرالمومنین7.
قرشی، علی اکبر (1371). قاموس قرآن. (جلد4). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
کاتب واقدی، ابن سعد (1418ق). الطبقات الکبری. (جلد4). بیروت: دارالکتب العلمیه.
کلینی، محمدبن یعقوب (۱۳۸۳). الکافی. (جلد1-2). قم: انتشارات دارالحدیث.
مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحار الانوار. (جلد26). بیروت: داراحیاء التراث العربی.
محمدی ری‌شهری، محمد (1384). میزان الحکمه. (جلد10). قم: انتشارات دارالحدیث.
مشکینی، علی (1374). اصطلاحات الاصول و معظم ابحاثها. قم: نشر الهادی.
نائینى، محمدحسین (1417ق). فوائد الأصول. (جلد1). بی‌جا: دفتر انتشارات اسلامى.
نراقی، احمد (1417ق). عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام. قم: مکتبۀ الاعلام الاسلامی.
نوری، میرزا حسین (1412ق). مستدرک الوسائل. (جلد2). قم: موسسه آل‌البیت لاحیاء الثراث.