رفتارشناسی حاکم در نامه‌ی امام علی(ع) به مالک اشتر (تحلیل متنی گزاره‌های رفتاری با روش تحلیل محتوا)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو‌ی دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران(نویسنده مسئول)

2 استادیار، گروه تاریخ، دانشگاه الزهراء(ع)، تهران، ایران

10.22081/psq.2019.67420

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی ابعاد روان‌شناسی رفتار‌ حاکم در نامه‌ امام علی(ع) به مالک اشتر و ترسیم الگویی اسلامی از رفتار حاکم است. روش پژوهش "تحلیل محتوا" بوده و با معناکاوی واژگان، 57 گزاره‌ ­رفتاری به ‌کاربرده‌ شده در متن نامه استخراج گردید که بنابر مشترکات محتوایی در هشت مقوله‌ رفتاری: مردم‌مداری، کنترل رفتاری حاکم، ارزش‌گذاری عادلانه بر کار مردم، پای‌بندی به عهد و پیمان، عیب‌پوشانی مردم، سهل‌انگاری‌نکردن در امور، گسترش ‌ندادن تملق و چاپلوسی و پرهیز از انتقام و کین‌جویی جای گرفت. مجموع گزاره‌های رفتاری ذکر شده در متن نامه، جامعه  و نظام اداری سالم را ترسیم می‌کند که در صورت رعایت آن‌ها می‌توان جامعه‌ای رشید، فعال، فضلیت‌محور، مسئولیت‌پذیر و در حال رشد و حرکت داشت. فراوانی‌سنجی این گزاره­ها برحسب مقولات موجود در آن‌ها نشان می­دهد که بیش‌ترین گزاره‌ رفتاری مربوط به "مردم‌مداری" با 18 گزاره بوده که در ذیل آن‌ها دستورالعمل­های رفتاری حاکم در برخورد با مردم هم‌چون: تجاهل و تغافل، فضیلت‌سالاری و رشادت‌پروری بیان شده است. دومین گزاره‌ی پرکاربرد، مقوله‌ی "کنترل رفتاری حاکم" است که به دستورالعمل­های اخلاقی هم‌چون: کنترل نفس و پرهیز از تندزبانی می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Governor Behaviorology in Imam Ali's letter to Malik Ashtar (Contextual analysis of behavioral statements with content analysis method)

نویسندگان [English]

  • Somayeh Bakhshizadeh 1
  • Hedyeh Taqavi 2
1 Ph.D. Student, Department of Islamic History, Lorestan University, Lorestan, Iran(Corresponding Author)
2 Assistant Professor, Department of History, al-Zahra University, Tehran, Iran(Corresponding Author).
چکیده [English]

The purpose of the present study is to investigate the psychological dimensions of governor behavior in Imam Ali's letter to Malek Ashtar and to draw an Islamic pattern of governor behavior. The research method was "content analysis" and, by analyzing the vocabulary meaningfulness, 57 behavioral statements used in the letter were extracted that based on content commonalities, were arranged in eight behavioral categories: ethnocentrism, controlling governor behavioral, fair evaluation of people's work, commitment to the treaty, covering imperfections of the people, not to be negligent in affairs, not spreading flattery and avoiding vengeance. The sum of the behavioral statements mentioned in the letter outlines the healthy community and bureaucracy that can lead to a vibrant, active, virtuous, responsible, growing, and moving society. Evaluation of Frequency of these propositions in terms of their categories showed that most repeated behavioral propositions is related to "ethnocentrism" with 18 propositions, following which the prevailing behavioral guidelines for dealing with people are such as: Ignorance and negligence, virtue, and bravery. The second most commonly used proposition is the concept of "controlling governor behavior" which addresses ethical guidelines such as self-control and avoidance of vitriolic language.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Ali
  • Malik Ashtar
  • Governor Behaviorology
  • Imam Ali´s Instructions (Ahd) to Malik Ashtar

عنوان مقاله [العربیة]

دراسة سلوکیات الحاکم فی عهد الإمام علی(ع) لمالک الأشتر (تحلیل نصّی للبیانات السلوکیة بأُسلوب تحلیل المضمون)

چکیده [العربیة]

یهدف البحث الراهن إلى دراسةٍ نفسیةٍ لسلوک الحاکم من خلال کتاب الإمام علی(ع) إلى مالک الأشتر ورسم نمط إسلامی لسلوک الحاکم. منهج البحث هو "تحلیل المضمون" وتمّ فیه استخراج ٥٧ بیاناً سلوکیاً وردت فی نصّ الکتاب، وذلک بتحلیل معنى المفردات حیث انتهت مشترکاتها من حیث المعنى إلى ثمانیة أصناف سلوکیة هی: العمومیة، وضبط سلوک الحاکمین، والتقییم العادل لأعمال الناس، وحفظ العهود والمواثیق، وستر عیوب العامّة، والحزم فی الأُمور، ومنع انتشار التزلّف والمداهنة، واجتناب الانتقام والتحاقد. ومن شأن مجموعة البیانات السلوکیة المذکورة فی الکتاب أن ترسم مجتمعاً ونظاماً إداریاً سالماً، حیث بتجسیدها وتطبیقها یتوقّع تأسیس مجتمع راشد وفاعل یرتکز على الفضیلة ویتحلّى بالمسؤولیة ومنطلق فی النموّ والاندفاع. تکشف إحصائیات تکرار هذه البیانات باعتبار التصنیفات الموجودة فیها عن أنّ أکثر البیانات السلوکیة تکراراً هو بیان "العمومیة" ب ١٨ تکراراً حیث وردت فیها التوجیهات السلوکیة للحاکم فی تعامله مع العامّة، من قبیل: غضّ النظر والتغافل، وسیادة الفضیلة، وتعزیز الإقدام. أمّا ثانی أکثر البیانات تکراراً فهو صنف "ضبط سلوک الحاکم" حیث یعرض لتوجیهات أخلاقیة من قبیل: ضبط النفس واجتناب الحدّة فی الکلام.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الإمام علی(ع)
  • مالک الأشتر
  • دراسة سلوکیات الحاکم
  • عهد الإمام علی(ع) لمالک الأشتر