سیدجمال، سلفی‌گرایی و نواندیشی غربگرایانه: نگاهی آسیب‌شناسانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، دانشکده علوم انسانی دانشگاه زنجان ، ایران

چکیده

مقاله حاضر با هدف تشریح ابتکار راه سوم سیدجمال‌الدین اسدآبادی در راهیابی جامعه اسلامی به عصرجدید به نگارش درآمده‌است. او با توجه به اوضاع و شرایط سیاسی و اجتماعی زمان خود، سعی نمود تا راه سومی را از بین دو راه سنت‌گرایان سلفی و نوگرایان غرب‌گرا به سوی عصر جدید بگشاید. سیدجمال تلاش کرد تا با مرجعیت دین، یک نسخه اسلامی ‌از تجدد تدوین و برای جوامع مسلمان ارائه نماید. ابتکار اصلی سیدجمال در این راه، تفکیک بین مفهوم «دین» و «سنت» از سویی و تمایز میان مفهوم «فرهنگ» و «علوم و تکنولوژی» غربی از سوی دیگر بود. ولی علی‌رغم خواست سیدجمال، راه سوم درنهایت باعث تقویت سلفی‌گرایی و بنیادگرایی در جهان اسلام گردید. در این نوشته، با استفاده از روش‌های زمینه‌گرا به‌ویژه تاریخ مفاهیم، دلایل و علل چنین امری بررسی شده‌است. عمده‌ترین دلیل چنین اتفاقی عدم توجه سیدجمال به تأثیرات مفاهیم مدرنی بود که در منظومة فکری خود به‌کار برده‌ بود. تفکیک دین از فرهنگ و سنت جوامع اسلامی در آن‌زمان برای ارایة نسخه‌ای جهانی از دین، باعث تقویت مفهوم سلفی‌گرایی و درنهایت تقویت دوگانه مفهومی سکولاریسم و سلفی‌گرایی گردید که به بنیادگرایی ختم شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Seyyed Jamal, Salafism and Westernist Modernism: A Pathological View

نویسنده [English]

  • mohammad sadra
Assistant Professor, Faculty of Humanities, Zanjan University, Zanjan, Iran
چکیده [English]

The present article has been written with the aim of explaining the initiative of the third way of Seyyed Jamal ol Din Asadabadi in leading the Islamic society to the new age. Given the political and social conditions of his time, he sought to open a third path between the Salafi traditionalists and the Western modernists to the new age. Seyyed Jamal tried to compile an Islamic version of modernity and present it to Muslim communities with the authority of religion. Seyyed Jamal's main initiative in this way was to distinguish between the concept of "religion" and "tradition" on the one hand, and to distinguish between the concept of "culture" and "Western science and technology" on the other. But despite Seyyed Jamal's wishes, the third way eventually strengthened Salafism and fundamentalism in the Islamic world. In this article, using contextual methods, especially the history of concepts, the reasons and causes of such a thing have been studied. The separation of religion from the culture and tradition of Islamic societies at that time, in order to present a universal version of religion, strengthened the concept of Salafism and finally strengthened the dual concept of secularism and Salafism, which led to fundamentalism

کلیدواژه‌ها [English]

  • Seyyed Jamal
  • The Third Way
  • Salafism
  • Modernism
  • Fundamentalism

عنوان مقاله [العربیة]

السیّد جمال الدین والسلفیة والتجدّد التغریبی نظرة تشخیصیة

چکیده [العربیة]

یهدف البحث الراهن إلى استعراضٍ تشخیصی لنظرة السیّد جمال الدین الأسد آبادی إلى السلفیة والتجدّد التغریبی. یتبع البحث المنهج الوصفی والتحلیلی، وقد کشفت نتائجه عن أنّ السیّد جمال الدین ابتکر وأنشأ طریقةً ثالثة فی قیادة المجتمع الإسلامی إلى العصر الحدیث. فقد سعى انطلاقًا من الظروف السیاسیة والاجتماعیة فی عصره إلى فتح طریق ثالث بین السلفیة التقلیدیة والتجدّد التغریبی إلى العصر الجدید ، کما أنشأ باعتماده للدین أُسًّا وأساسًا صیاغةً إسلامیة للتجدّد وقدّمها للمجتمعات الإسلامیة. وقد کانت مبادرة السیّد جمال الدین الأساسیة فی هذا المسعى عبارة عن التمییز بین مفهومی (الدین) و (السنّة) من جانب، ومفهومی (الثقافة) و (العلوم والتقنیة) الغربیّین من جانب آخر. ولکن على الرغم من رغبة السیّد جمال الدین فإنّ الطریق الثالث عزّز فی نهایة المطاف السلفیة والأُصولیة فی العالم الإسلامی. وقد کان السبب الرئیسی لهذا الأمر هو عدم اهتمام السیّد جمال الدین بقوّة وطاقة المفاهیم الحدیثة التی کان یستخدمها فی منظومته الفکریة. فقد عزّز التمییزُ بین الدین والثقافة والتقلید القائمة فی المجتمعات الإسلامیة آنذاک، من أجل تقدیم صیاغة عالمیة للدین، مفهومَ السلفیة وأدّى أخیرًا إلى تعزیز ثنائیة العلمانیة والسلفیة، حیث انتهى آخر الأمر بالأُصولیة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • السیّد جمال الدین الأسد آبادی
  • السلفیة
  • التجدّد
  • الأُصولیة
  • التجدّد التغریبی