نقد مبانی و ادلّه قرآنی «نظریه دولت» محمد احمد خلف‌الله

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه منطق فهم دین، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، ایران

2 سطح چهار، تفسیر تطبیقی، مؤسسه آموزش عالی حوزوی معصومیه، قم، ایران. (نویسنده مسئول)

چکیده

هدف پژوهش حاضر نقد مبانی و ادلّة نظریه خلف­الله، متجدد مصری و از ادامه­دهندگان حلقه فکری المنار است. وی با اتکاء بر مبانی اجتهادی مصلحان عرب و بر پایة کاربرد واژگان قرآنی و قواعد شرعی مستنبط از آن، ضمن سلب منصب حاکمیت از پیامبر9 معتقد است پس از ختمِ نبوت، با واگذاری امور دنیوی مانند اداره جامعه به عقل بشر، معیارِ صدور احکام، مصلحت عام است که توسط کارشناسان (اهل حل­و­عقد: اولوالامر) تشخیص داده می­شود. این نظریه الهام­بخش برخی متفکران عرب و ایرانی معاصر در ایدة «حذف دین از حکومت» بوده‌است. یافته­های این پژوهش که به روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر آیات قرآن و بهره­گیری از منابع اهل سنّت انجام شد، نشان می‌دهد که این نظریه مبتنی بر قواعد ساختگی و تحلیل­های غیرعلمی است و مستدل به ادلّه­ای محکم از کتاب و سنّت نیست. برداشت­های تفسیری خلف­الله نیز تفسیربه­رأی است؛ نتیجه این‌که خلف­الله و هم­فکرانش با وجود نواندیشی­ درزمینه تشکیل دولت در جامعه اسلامی، هم‌چنان وامدار اندیشه کلاسیک اهل سنّت در حجیّت قول اهل حل‌وعقد­­ بوده‌‌اند و تفاوت آن‌ها تنها در خوانش جدید و نظام­مند این اندیشه و مبتنی بر تفسیر غیرصحیح از قرآن و قواعدی است که پایه و اساس متقن قرآنی ندارد

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critique of Quranic principles and arguments "Theory of government" Muhammad Ahmad Khalafullah

نویسندگان [English]

  • Muhammad Arabsalehi 1
  • farideh pishvaei 2
1 Associate Professor, Department of Logic, Understanding Religion, Research Institute of Islamic Culture and Thought, Qom, Iran
2 Comparative Interpretation, Masoumiyah Seminary Higher Education Institute, Qom, Iran. (Corresponding Author)
چکیده [English]

The purpose of this study is to critique the principles and arguments of the theory of Khalafullah, the Egyptian modernist and one of the successors of Al-Manar intellectual circle. Relying on the ijtihad principles of the Arab reformers and based on the use of Quranic words and related religious rules, while depriving the Prophet (PBUH) of the position of sovereignty, he believes that after the end of prophethood, by handing over worldly affairs such as governing society to human reason, Rulings are a general interest that is recognized by experts (the people of the settlement: the first order). This theory has inspired some contemporary Arab and Iranian thinkers on the idea of "removing religion from government." The findings of this research, which was done in a descriptive-analytical method based on Quranic verses and using Sunni sources, show that this theory is based on artificial rules and unscientific analyzes and is based on strong evidence from the book and tradition. is not. Interpretive interpretations of Khalafullah are also interpretations of opinions; The conclusion is that Khalafullah and his associates, despite their modern thinking on the formation of the state in the Islamic society, were still indebted to the classical Sunni thought in the authority of the word of the people of the Qur'an and their difference is only in the new and systematic reading of this thought based on incorrect interpretation of the Qur'an and rules. Which does not have a solid Quranic basis

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khalafullah
  • Government Theory
  • First
  • Expediency
  • Sunnis

عنوان مقاله [العربیة]

نقد الأُسُس والأدلّة القرآنیة لـ(نظریة الدولة) لدى محمّد أحمد خلف الله

چکیده [العربیة]

یهدف البحث الراهن إلى نقد أُسُس وأدلّة نظریة خلف الله، الحداثی المصری وأحد وارثی حلقة المنار الفکریة. یرى خلف الله انطلاقاً من الأُسُس الاجتهادیة للإصلاحیین العرب واستناداً إلى استخدام المفردات القرآنیة والقواعد الدینیة المستخرجة منها، مع سلب منصب الحکم عن الرسول9، یرى أنّه بعد ختم النبوّة فإنّ ضابطة إصدار الأحکام بعد تفویض الأُمور الدنیویة ـ مثل إدارة المجتمع ـ إلى العقل البشری هی المصلحة العامة التی یحدّدها الخبراء (أهل الحلّ والعقد: أُولو الأمر). وقد کانت هذه النظریة مُلهِمةً لبعض المفکّرین المعاصرین من العرب والإیرانیین فی فکرة "عزل الدین عن الحکم". أظهرت نتائج البحث الذی أُنجز بالمنهج الوصفی والتحلیلی وباعتماد الآیات القرآنیة والمصادر السنّیة أنّ هذه النظریة مبنیة على قواعد مزیّفة وتحلیلات غیر علمیة ولم تعتمد أدلّة محکمة من الکتاب والسنّة. کما أنّ آراء خلف الله التفسیریة أیضاً هی من التفسیر بالرأی؛ والنتیجة هی أنّ خلف الله وموافقیه ـ مع تجدّدهم الفکری فی مجال تشکیل الدولة فی المجتمع الإسلامی ـ ما زالوا عالقین بالفکر السنّی التقلیدی فی حجّیة قول أهل الحلّ والعقد، وما یمیّزهم هو قراءتهم الجدیدة والممنهجة لهذا الفکر فقط حیث تعتمد على تفسیر خاطئ للقرآن وقواعد لیس لها أیّ أصل أو أساس قرآنی محکم

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • خلف الله
  • نظریة الدولة
  • أُولو الأمر
  • المصلحة
  • أهل السنّة