تحلیل استدلالی ویژگی‌های ذاتی انقلاب اسلامی از منظر حکمت سیاسی معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، ایران

10.22081/psq.2023.66499.2780

چکیده

انقلاب اسلامی فارغ از مصادیق تاریخی و در مفهوم فلسفی آن، دارای ویژگی‌های ذاتی مختص به خود است که توسط حکیمان سیاسی معاصر صورت‌بندی شده است. استقراء این ویژگی‌ها و تبیین صورت‌بندی برهانی آنها، راه را برای چارچوب‌بندی الگویی عام از انقلاب، فارغ از بُعد زمانی و مکانی فراهم می‌کند. پژوهش حاضر درصدد پاسخ به دو سؤال اساسی بوده است: اولاً ویژگی‌های ذاتی انقلاب اسلامی در بُعد فلسفی آن از منظر حکمت سیاسی چیست؟؛ ثانیاً این ویژگی‌ها چگونه توسط حکیمان معاصر به‌صورت استدلالی صورت‌بندی می‌شود؟. در این جهت، با روش استدلالیِ مبتنی بر تحلیل داده‌های بنیادین در آثار حکیمان سیاسی معاصر، تبیینی جامع از ویژگی‌های ذاتی انقلاب اسلامی در دو دسته ویژگی‌های ذاتی ناظر به ساخت درونی، شامل ساخت توحیدی، ساخت شریعت‌مدارانه، ساخت آگاهانه، و ویژگی‌های ذاتی ناظر ساخت بیرونی، شامل ساخت فرهنگی، ساخت مبتنی بر تحول درونی جامعه و ساخت همگانی ارائه شده و جایگاه هر یک از ویژگی‌ها در الگوی انقلاب اسلامی به‌صورت برهانی مستدل گردید. نتایج نشان داد که انقلاب اسلامی دارای ویژگی‌های ممتازی است که آن را به‌رغم وجود برخی مشترکات، از دیگر انقلاب‌های دنیا متمایز می‌سازد. برخی از این ویژگی‌ها ریشه در منابع ناملموس جامعه‌ی انقلابی داشته، روی‌هم‌رفته بُعد درونی انقلاب را سامان می‌دهند و معرف محتوای بنیادین آن می‌باشند و برخی دیگر، در مظاهر عینی جامعه ریشه داشته، ضمن آن‌که معرف کیفیت ساخت‌بندی عینی انقلاب اسلامی هستند، چهره‌ی بیرونی آن را نیز ترسیم می‌کنند. برایند این ویژگی‌ها، انقلاب اسلامی را قیامی مبتنی بر هستی‌شناسی توحیدی توصیف می‌کند که در چارچوب آن، جامعه‌ی انقلابی به صورتی آگاهانه و مبتنی بر نرم‌افزار شریعت، به خروش در می‌آید و با تکیه بر بُعد فرهنگی و ایجاد انقلاب درونی در توده‌های مردم، اقشار گوناگون جامعه را برای سرنگونی نظام حاکم و استقرار وضع مطلوب به حرکت در می‌آورد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Argumentative Analysis of the Essential Features of the Islamic Revolution from the perspective of Contemporary Political Wisdom

نویسنده [English]

  • Hadi Shojaei
Assistant Professor, Imam Khomeini Education and Research Institute, Qom, Iran
چکیده [English]

Irrespective of its historical context, the Islamic Revolution exhibits distinct fundamental characteristics that contemporary political thinkers have identified and articulated. Examining these features and formulating them in a persuasive manner can contribute to the development of a comprehensive model of revolution that transcends spatial and temporal boundaries. The primary objective of this research is to address two key questions. Firstly, what are the essential philosophical features of the Islamic Revolution as perceived through the lens of political wisdom? Secondly, how have contemporary philosophers formulated and presented these features in their arguments? To accomplish this, I employ an argumentative approach that involves analyzing the fundamental data found in the works of contemporary political thinkers. This method allows for a comprehensive examination of the essential features of the Islamic Revolution, which can be categorized into two main groups: internal construction and external construction. The internal construction encompasses features such as monotheistic construction, sharia-based construction, conscious construction, while the external construction includes cultural construction, construction based on inner societal transformation, and general construction. Throughout the research, we present arguments supporting the inclusion of each feature in the model of the Islamic Revolution. The findings suggest that the Islamic Revolution possesses distinct characteristics that, while sharing certain similarities with other revolutions worldwide, set it apart. These features can be traced back to intangible sources within the revolutionary society, shaping its internal dimension and defining its fundamental essence. Additionally, other features stem from the objective manifestations of the society, which define how the Islamic Revolution is objectively structured, and yet portray its external appearance. The Islamic Revolution can be characterized as a monotheistic uprising, driven by a profound sense of consciousness and a commitment to sharia. Additionally, by leveraging cultural dimensions and fomenting an internal revolution among the masses, it successfully mobilized diverse segments of society to dismantle the existing ruling system and establish an ideal state.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Argumentative analysis
  • Islamic Revolution of Iran
  • Islamic political wisdom
  • political philosophers

مراجع

قرآن کریم.
ابوالنصر، ف. (1378). رویارویی غرب‌گرایی و اسلام‌گرایی. (مترجم: ح. جودکی). تهران: انتشارات وزارت امورخارجه.
استمپل، ج. (1378). درون انقلاب ایران. (مترجم: م. شجاعی). تهران: رسا.
اسکاچپول، ت. (1382). دولت رانتیر و اسلام شیعی در انقلاب ایران. (مترجم: م.ت. ‏‏دلفروز). مطالعات ‏راهبردی، 6(19)، صص 119-141.‏
برنجکار، ر. (1379). مفهوم حکمت در قرآن و حدیث. در: صحیفه مبین (مجموعه مقالات)، شماره 4، صص 85-100.
برومبرزژه، ک. (1384)، اسلام و انقلاب در ایران: چند اثر و نشانه برای یک قرائت و تحلیل. در: اندیشمندان علوم اجتماعی و انقلاب اسلامی ایران (مترجم: م.ب. خرمشاد). تهران: انتشارات مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
بریر، ک.؛ بلانشه، پ. (1358). ایران؛ انقلاب به نام خدا. (مترجم: ق. صنعوی). تهران: انتشارات سحاب کتاب.
جوادی آملی، ع. (1383). تفسیر موضوعی قرآن مجید. (ج14). قم: نشر اسراء.
حلّی، ح. (1381). الجوهر النضید فی شرح منطق التجرید. (مصحّح: م. بیدارفر). قم: بیدار.
خامنه‌ای، س.ع. (31/06/1366). بیانات در مجمع عمومی سازمان ملل؟. قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=8089
خامنه‌ای، س.ع. (05/04/1368). بیانات در دیدار جمعى از کارگران سراسر کشور. قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2113
خامنه‌ای، س.ع. (07/03/1369). بیانات در دیدار با ائمه‌ جمعه‌ سراسر کشور. قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2315
خامنه‌ای، س.ع. (10/03/1369). پیام به مناسبت اولین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی&. قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=2316
خامنه‌ای، س.ع. (01/12/1369). بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان‌. قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2428
خامنه‌ای، س.ع. (26/03/1370). پیام به کنگره عظیم حج. قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=2464
خامنه‌ای، س.ع. (22/04/1371). بیانات در دیدار فرماندهان گردان‌های عاشورا. قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2627
خامنه‌ای، س.ع. (19/10/1371). بیانات در دیدار مردم قم‌. قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2648
خامنه‌ای، س.ع. (23/02/1379). بیانات در خطبه‌های نمازجمعه تهران‌. قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3005
خامنه‌ای، س.ع. (14/03/1379). بیانات در مراسم یازدهمین سالگرد رحلت امام خمینی. قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3010
خامنه‌ای، س.ع. (27/11/1379). بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری. قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3051
خامنه‌ای، س.ع. (22/12/1379). بیانات در جلسه پرسش و پاسخ دانشجویان دانشگاه صنعتی امیرکبیر. قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=7585
خامنه‌ای، س.ع. (12/08/1380). بیانات در دیدار جوانان استان اصفهان‌. قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3092
خامنه‌ای، س.ع. (28/ 02/1383). بیانات پس از بازدید از سازمان صدا و ‌سیما. قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3232
خامنه‌ای، س.ع. (19/11/1383). بیانات در دیدار جمعی از فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی ارتش. قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3270
خامنه‌ای، س.ع. (25/10/1385). ‌بیانات در دیدار شرکت‌کنندگان در هم‌اندیشی علمای اهل تسنن و تشیع. قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3375
خامنه‌ای، س.ع. (11/02/1387). بیانات در دیدار مردم شیراز. قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3427
خامنه‌ای، س.ع. (14/03/1387). بیانات در مراسم نوزدهمین سالگرد رحلت امام خمینی. قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3463
خامنه‌ای، س.ع. (29/10/1388). بیانات در دیدار اعضای شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی. قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=8629
خامنه‌ای، س.ع. (24/05/1390). بیانات در دیدار جمعی از شعراء. قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=16980
خامنه‌ای، س.ع. (01/05/1393). بیانات در دیدار دانشجویان. قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=27046
خامنه‌ای، س.ع. (25/06/1394). بیانات در دیدار فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامى. قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=30791
خسروپناه، ع. (1388). چیستی حکمت در قرآن، روایت و فلسفه. مشکوه، شماره 103، صص 12-36.
خمینی، ر.ا. (1378). صحیفه امام: مجموعه آثار امام خمینی. (ج. 16،10،8،6، 19، 14). تهران: انتشارات مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی&.
دفرونزو، ج (1379). انقلاب اسلامی ایران از چشم‌اندازی نظری. (مترجم: ح. مشیرزاده). تهران: انتشارات مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
دهخدا، ع.ا. (1377). لغت‌نامه. (ج3). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
دیگارد، ژ.پ. (1384). مردم‌شناسان نزد آیت‌الله‌ها: رهیافت‌های مردم‌شناسانه از انقلاب ایران. در: اندیشمندان علوم اجتماعی و انقلاب اسلامی ایران (مترجم: م.ب. خرمشاد). تهران: انتشارات مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
زاکرمن، ف. (1384). درآمدی بر جامعه‌شناسی دین. (مترجم: خ. دیهیمی). تهران: انتشارات لوح فکر.
شهرزوری، م. (1383). رسایل الشجره الالهیه فی علوم الحقایق الربانیه. (ج1). تهران: انتشارات موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
صدر، م.ب. (1393). بارقه‌ها. (مترجم: ا. موذنی). قم: انتشارات مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیة للشیهد الصدر.
صدر، م.ب. (1421ق). الاسلام یقود الحیاه. در: الاسلام یقود الحیاه، المدرسه الاسلامیه، رسالتنا. قم: انتشارات مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیه للشیهد الصدر.
صدر، م.ب. (1434ق). موسوعة الإمام الشهید السید محمدباقر الصدر. (ج17). قم: انتشارات مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیة للشیهد الصدر.
علیخانی، ع.ا. (1397). خرد خفته؛ فلسفه و حکمت سیاسی اسلامی و گذار به سیاست عملی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
فوران، ج (1379). انقلاب 1977-1979: چالشی بر تئوری اجتماعی. در: رهیافت‌های نظری بر انقلاب اسلامی (مجموعه مقالات). قم: انتشارات معارف.
فوکو، م. (1377). ایرانی‌ها چه رویایی در سر دارند؟ (مترجم: ح. معصومی همدانی). تهران: انتشارات هرمس.
فوکو، م. (1379). ایران: روح یک جهان بی‌روح. (مترجمان: ا. جهاندیده و ن. سرخوش). تهران: نشر نی.
کدی، ن. (1375). ریشه‌های انقلاب ایران. (مترجم: ع.ر. گواهی). تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
الگار، ح. (بی‌تا). ایران و انقلاب اسلامی. تهران: انتشارات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
مصباح یزدی، م.ت. (1380). چکیده‌ای از اندیشه‌های بنیادین اسلامی. (مترجم: ح.ع. عربی). قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی&.
مصباح یزدی، م.ت. (1388). مشکات: نظریه حقوقی اسلام. (ج2، نگارش: م.م. کریمی‌نیا و م.م. نادری قمی). قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی&.
مصباح یزدی، م.ت. (1390الف). مشکات: جامعه و تاریخ از نگاه قرآن. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی&.
مصباح یزدی، م.ت. (1390ب). مشکات: نظریه سیاسی اسلام. (نگارش: ک. سبحانی). قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی&.
مصباح یزدی، م.ت. (1392). انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن. (محقق: ق. شبان‌نیا). قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی&.
مطهری، م. (1368). مجموعه آثار استاد شهید مطهری. (ج1-2، 24). تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، م. (1378). یادداشت‌های شهید مطهری. (ج4، 10و12). تهران: انتشارات صدرا.
نصیرالدین طوسی، م. (1375). اساس الاقتباس. در: تعلیقه براساس الاقتباس. (تعلیقه: س.ع. انوار). تهران: نشر مرکز.
یوسفی‌راد، م. (1386). امکان فلسفه سیاسی اسلام. قم: انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
Oxfordlearnersdictionaries.(2020).URL=https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition /english/revolution?q=Revolution.
Robertson, D. (2004(. The Routledge Dictionary of Politics. London: Taylor & Francis e-Library.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار