فرهنگ سیاسی و تأثیر آن بر رابطه دولت - ملت در دهه اول جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد‌یار، گروه مطالعات سیاسی، دانشکده مطالعات تاریخی، سیاسی و منطقه‌ای، دانشگاه باقرالعلوم، قم، ایران

2 دکتری، جامعه‌شناسی سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم، قم، ایران

10.22081/psq.2024.66890.2805

چکیده

هدف اصلی این پژوهش، بررسی نقش فرهنگ‌‌ سیاسی مردم و حاکمان ایران در رابطۀ دولت‌- ملت در دهه اول ج. ا. ا. با رویکردی توصیفی و مبتنی بر کار کیفی و تحلیل با مراجعه به مطبوعات و آثار کتابخانه‌ای و پژوهش‌های مرتبط با فرهنگ‌‌ سیاسی و شکاف دولت-ملت در ایران است. پرسش این است که نقش فرهنگ سیاسی در تغییرات رابطه دولت‌‌‌ملت در دهه اول ج. ا. ا. چه بوده است؟ با بررسی فرهنگ سیاسی حاکم در دولت‌ و تعارض یا هم‌‌پوشانی آن با فرهنگ سیاسی اکثریت مردم ایران نشان دادیم که تغییرات فرهنگ سیاسی تأثیر مستقیمی بر شکاف دولت‌ملت داشته است. با توجه به تقابل دو فرهنگ سیاسی عمده در ایران، یعنی فرهنگ سیاسی امامت ‌- امت و فرهنگ سیاسی غرب‌گرا، قدرت‌یابی هرکدام از آنها موجب تغییرات عمده‌ای در رابطۀ دولت‌ - ملت می‌شود. با توصیف و تحلیل وضعیت موجود در دهه اول انقلاب به شناختی کلی از رابطۀ دولت‌- ملت و نقش فرهنگ سیاسی امامت‌- امت رسیدیم. مخالفت دولت موقت و دولت بنی‌صدر با مسئله ولایت فقیه و فرهنگ سیاسی امامت‌- امت موجب تشدید فاصله و شکاف میان اکثریت مردم ایران و حاملان فرهنگ سیاسی امامت‌- امت با قوه مجریه و دولت شد و با قدرت‌یابی حاملان فرهنگ سیاسی امامت‌- امت در قوۀ مجریه شکاف یاد‌شده به حداقل کاهش یافت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Political Culture ers and Its Impact on the State-Nation Relationship during the First Decade of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Seyyed Mohammad Taghi Al Ghafour 1
  • Mouhamad Babazade 2
1 Assistant Professor, Department of Political Studies, Faculty of Historical, Political, and Regional Studies, Baqir al-Olum University, Qom, Iran.
2 PhD, Political Sociology, Baqir al-Olum University, Qom, Iran
چکیده [English]

This study aims to investigate the impact of the political culture of both the Iranian populace and rulers on the state-nation relationship during the initial decade of the Islamic Republic of Iran. Employing a descriptive approach grounded in qualitative analysis, it draws upon press sources, library works, and relevant studies on political culture and the nation-state gap in Iran from the inception of the Islamic Revolution to the present day (as of writing this article). The central inquiry revolves around the role played by political culture in shaping the dynamics of the state-nation relationship during this pivotal period. By scrutinizing the prevailing political culture within the state apparatus and its interaction with the broader political culture of the Iranian populace, the study elucidates how shifts in political culture directly influence the state-nation gap. In light of the clash between two predominant political cultures in Iran—the culture of Imamate-Ummah and the Western-leaning political culture—the ascendancy of each brings about significant changes in state-nation dynamics. Through a thorough examination and analysis of the status quo during the initial decade of the Islamic Revolution, the study sheds light on the state-nation relationship and the pivotal role of the political culture of Imamate-Ummah. It highlights instances such as the opposition to the guardianship of the jurist (wilayat-i faqih) and the political culture of Imamate-Ummah by the provisional government and Bani-Sadr’s administration, which deepened the divide between the majority of Iranians and proponents of the Imamate-Ummah political culture within the executive branch. Conversely, when proponents of this culture assumed power within the executive branch, the gap diminished.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shia Political Culture
  • Imamate-Ummah Model
  • Bazargan Government
  • Bani-Sadr Government
  • Government-People Gap

مراجع

  1.  

    * قرآن کریم.

    1. آبراهامیان، ی. (۱۳۷۷). ایران بین دو انقلاب (مترجمان: گل‌محمدی و م. ا. فتاحی، چاپ دوم). تهران: نشر نی.
    2. احمدی، ح. (۱۳۸۰). خاطرات ابوالحسن بنی‌صدر. تهران: انتشارات انقلاب اسلامی.
    3. اسماعیلی، خ. (۱۳۸۰). دولت موقت. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
    4. انصاری، م. (۱۳۸۳). جریان‌شناسی غرب‌زدگی از مشروطیت تا انقلاب اسلامی. شرق‌شناسی نوین و انقلاب اسلامی، شماره ۶. صص. ۲۲۹-۲۸۰.
    5. اوحدی، پ.د.، حاجی رجبعلی، ک. (۱۳۹۴). بسترسازی گفتمانی در سیاست فرهنگی پهلوی اول ۱۳۲۰-۱۳۰۴. فصلنامه سیاست، دوره ۴۵، شماره ۴. صص. ۸۵۹ – ۸۷۶.
    6. بازرگان، م. (۱۳۷۴). آخرت و خدا، هدف بعثت انبیاء. کیان، شماره ۲۸. صص. ۴۶-۶۱.
    7. بازرگان، م. (۱۳۷۷). آخرت و خدا، هدف بعثت انبیاء. تهران: نشر رسا.
    8. بشیریه، ح. (۱۳۸۰). موانع توسعه سیاسی در ایران. تهران: گام نو.
    9. بشیریه، ح. (۱۳۸۵). جامعه‌شناسی سیاسی. تهران: نشر نی.
    10. بشیریه، ح. (۱۳۹۳). زمینه‌‌های اجتماعی انقلاب ایران (مترجم: ع. اردستانی). تهران: نگاه معاصر.
    11. پارسانیا، ح. (۱۳۹۱). جهان‌های اجتماعی. قم: کتاب فردا.
    12. حامدنیا، ر. (۱۳۸۶). دولت یار (نقد و بررسى کتاب آخرت و خدا، هدف بعثت انبیاء). (چاپ دوم). نشر معارف.
    13. خامنه‌ای، س.ع. (۱۳۷۹) خاطرات و حکایت‌ها. (ج۲). تهران: مؤسسه فرهنگی قدر ولایت.
    14. خبرگزاری تسنیم (شعارهای- انقلابی-که ۳۹-ساله-شدند)، ۲۲ بهمن ۱۳۹۵، قابل دسترسی در:

    https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/11/21/1653267

    1. خمینی، س.ر. (۱۳۸۴). کتاب البیع. (چاپ سوم). تهران: مؤسّسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی&.
    2. خمینی، س.ر. (1385). صحیفه امام. (ج ۶، ۹، ۱۸و ۲۰). تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی&.
    3. راعی گلوجه، س. (۱۳۸۳). شاهکار دولت موقت. زمانه، شماره ۲۶. صص. ۴۳-۴۴.
    4. روزنامه اطلاعات، شماره ۱۵۷۶۴، ۳۰/۱۰/ ۱۳۵۷.
    5. روزنامه کیهان، شماره ۱۱۴۰۳، ۱۶/۰۷/۱۳۶۰ و شماره ۱۰۶۳۳، ۱۹/۱۱/۱۳۵۷.
    6. زرشناس، ش. (۱۳۷۳). تأملاتى دربارۀ جریان روشنفکرى در ایران. تهران: انتشارات برگ.
    7. زیبایی‌نژاد، م.ر، سبحانی، م. ت. (۱۳۷۹). درآمدی بر نظام شخصیت زن در اسلام (ج1). قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
    8. سرمد، ز.، حجازی، ا.، بازرگان، ع. (۱۴۰۲). روش‌های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: انتشارات آگاه.
    9. سریع القلم، م. (۱۳۸۶). فرهنگ سیاسی ایران. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
    10. طباطبایی، م.ح. (۱۳۷۸). ترجمه تفسیر المیزان (مترجم: س.م.ب. موسوی همدانی). قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
    11. فاطمی‌نیا، م.ع. (۱۳۹۸). فراتحلیل پژوهش‌های مرتبط با فرهنگ سیاسی ایران: از مشروطه تا انقلاب اسلامی. مطالعات راهبردی، شماره 86، صص. ۳۷-۶۰.
    12. کاظمی، س. ع. ا. (۱۳۷۶). بحران نوگرایی و فرهنگ سیاسی در ایران معاصر. تهران: نشر قومس.
    13. کدی، ن. آ. (۱۳۹۰). ریشه‌های انقلاب ایران. (مترجم: ع. گواهی، چاپ دوم). تهران:
      نشر علم.
    14. کردنائیج، م.، شمیری، ف. (۱۳۹۵). مجموعه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: انتشارات معاونت حقوقی ریاست جمهوری.
    15. کرم‌زادی، م. (۱۳۹۱). نگاهی دگربار به اهداف انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ ایران با استناد به شعارهای انقلابی. تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
    16. کلینی، م. (۱۴۰۷ق). الکافی (مصححان: ع.ا. غفاری و م. آخوندی، چاپ چهارم). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    17. محمدی، س.ب.، مؤیدحکم، ن. (۱۳۹۲). بررسی واکنش ایرانیان به عناصر فرهنگی غرب. غرب‌شناسی بنیادی. 4(1)،. صص. ۸۱-۱۱۱.
    18. مصباح‌یزدی، م.ت. (۱۳۸۸). جامى از زلال کوثر. قم: انتشارات مؤسسه‌ آموزشی و پژوهشی امام خمینی&.
    19. مطهری، م. (۱۳۷۲). پیرامون انقلاب اسلامی. تهران: انتشارات صدرا.
    20. مقصودى، م. (۱۳۷۸). زمینه‏هاى بروز بحران‌هاى قومى در ایران بعد از پیروزى انقلاب اسلامى. تهران: نشر نی.
    21. ملائی توانی، ع.ر.، باوریان، ف. (۱۳۹۰). بررسی روند همراهی جبهه ملی با انقلاب اسلامی از فضای باز سیاسی تا دیدار با امام خمینی. مطالعات انقلاب اسلامی، ۸(۲۵)، صص. ۱۱۱-۱۳۶.
    22. نهضت‌ آزادی‌ ایران. (١٣٦٢). اسـناد نهضت آزادی ایران. (ج۹). تهران: دفتر نهضت آزادی ایران.
    23. نیل‌ساز، ن. و همکاران. (۱۳۹۲). نقد شبهه تعارض آیات علم غیب در قرآن. مطالعات تفسیری، شماره ۱۳. صص. ۳۱-۴۹.
    24. وبگاه روزنامه فرهیختگان، ۲۸/۰۳/۱۳۹۶:

    https://farhikhtegandaily.com/news/7330

    1. Jervis, R. (1976). perception and Misperception in International politics. Princeton: University of Princeton Press.

     

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار