راهکارهای تقویت روابط بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه معارف، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

10.22081/psq.2024.68456.2871

چکیده

پس از استقلال جمهوری آذربایجان در سال 1991، رابطه این کشور با جمهوری اسلامی ایران فراز و نشیب‌های گوناگونی داشته است؛ از‌این‌رو دیدگاه‌های متفاوتی نیز در کشور آذربایجان دربارۀ ایران شکل گرفته و همین امر در برخی از دوره‌ها، سبب ایجاد فضای غبارآلود میان این دو کشور شده است. پرسش این است که چه راهکارهایی در راستای همگرایی میان این دو کشور همسایه وجود دارد؟ نوشتار حاضر با تحلیل عوامل همگرایی مانند اشتراکات و پیوندهای تاریخی، ظرفیت آیین‌های سنتی، اشتراک زبانی، اشتراک قومی و... تلاش کرده است با بهره‌گیری از چارچوب نظری همگرایی با عنوان الگوی بام (بینشی، انگیزشی و محیطی) و با روش کتابخانه‌ای و مصاحبه‌های نیمه‌ساختارمند به حل مشکل بپردازد. در این سپهر مقالۀ حاضر در حوزۀ اجتماعی و دیپلماسی عمومی در بستر راهبرد «نقش ارتباطات مردمی و دیپلماسی عمومی در تقویت
روابط بین ج. ا. ا. و جمهوری آذربایجان»، راهکارهایی برای همگرایی در روابط اجتماعی دو کشور ارائه کرده است: برقراری ازدواج تمدنی میان مردمان ج. ا. ا. و جمهوری آذربایجان، راه‌اندازی گردشگر سلامت و خدمات پزشکی برای شیعیان جمهوری آذربایجان در ایران و ارائه خدمات پزشکی به مردم آن کشور و همچنین راه‌اندازی گردشگر زیارتی و مذهبی برای شیعیان جمهوری آذربایجان از اماکن مقدسه؛ مانند امام رضا×، حضرت معصومه’، شاه‌چراغ و غیره.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Strategies to Strengthen Relations between the Islamic Republic of Iran and the Republic of Azerbaijan

نویسنده [English]

  • Seyed Ebrahim Masoumi
Assistant Professor, Department of Islamic Studies,University of kashan, Kashan, Iran.
چکیده [English]

After the independence of the Republic of Azerbaijan in 1991, the relationship between this country and the Islamic Republic of Iran experienced various fluctuations. Consequently, diverse perspectives emerged in Azerbaijan regarding Iran, sometimes fostering an atmosphere of ambiguity between the two nations. The question arises: what strategies and solutions can foster convergence between these neighboring countries? This study delves into factors contributing to convergence, such as historical ties and shared cultural elements, the significance of traditional rituals, linguistic affinity, and ethnic commonality. Employing the theoretical framework of convergence known as IME (ideological, motivational, and environmental) along with the library method and semi-structured interviews, the study aims to address this challenge. It proposes solutions for fostering social relations between the two countries within the realm of society and public diplomacy, underlining the role of public relations and public diplomacy in strengthening the ties between the Islamic Republic of Iran and the Republic of Azerbaijan. These solutions include fostering civilizational connections between the people of Iran and Azerbaijan, promoting health tourism and medical services for Shia communities in Azerbaijan within Iran, reciprocating medical services to the people of Azerbaijan, and facilitating pilgrimage and religious tourism for Azerbaijani Shias to visit sacred sites in Iran, such as the shrines of Imam Rida, Lady Fatima Maʿsuma, and Shah Cheragh.

کلیدواژه‌ها [English]

  • People-to-people Communications
  • International Communications
  • Public Diplomacy
  • Islamic Republic of Iran
  • Republic of Azerbaijan
  • Social Convergence

مراجع

  1.  

    1. افضلی، ر.، رشیدی، م.، متقی، ا. (1391). تحلیل ساختار ژئوپلیتیک حاکم بر روابط دوجانبه ایران و جمهوری آذربایجان از سال 1991م. تا 2010م. با رویکرد جغرافیای برساخت‌گرایی. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 44(80)، صص. 1-19.
    2. امیراحمدیان، ب. (1384). روابط ایران و جمهوری آذربایجان. تهران: وزارت امور خارجه.
    3. امیری، م. (1385). ارزیابی روابط ایران و جمهوری آذربایجان در قرن بیستم. مجلس و پژوهش، 13(53)، صص. 239-279.
    4. بیرگانی قربانی، ک. ولی عرب، م. (1396). نقش ازدواج‌های سیاسی چنگیزخان در یکپارچگی مغولان. تاریخنامه خوارزمی، 5(18)، صص. 98-112.
    5. تقی‌زاده داوری، م. (1389). شیعیان جمهوری آذربایجان. قم: انتشارات شیعه‌شناسی.
    6. حامد، س. (1395). بررسی احکام حقوقی ازدواج زنان ایرانی با اتباع خارجی، غیر دولتی، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد شاهرود، دانشکده حقوق، پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
    7. رسول‌زاده، م. ا. (1380). جمهوری آذربایجان: چگونگی شکل‌گیری و وضعیت کنونی آن. ت. سلم‌زاده (مترجم). تهران‌: نشر و پژوهش شیرازه.
    8. زارع شاهمرسی، پ. (1385). آذربایجان ایران و آذربایجان قفقاز. تبریز: انتشارات اختر.
    9. سورنی ب.، نصرالله پ.، باقرعلی ع.، محسن ب. ( 1397). ازدواج‌های سیاسی: از آمدن تیموریان تا ظهور صفویان (علت‌ها و پیامدها)، پژوهش‌های تاریخی، سال پنجاه و سوم، دوره جدید، 10(39)، صص. 125-145.
    10. صدوق، ع. (1382). کمال الدین و تمام النعمه. (ج.2). قم: مسجد مقدس جمکران.
    11. طبری، م. (1387ق). تاریخ الامم والملوک. (ج.11). بیروت: روائع التراث العربی.
    12. مجلسی، م. ب. (1379). بحار الانوار. ع. (ج.13). (مترجم: دوانی). قم: نشر مهدى موعود.
    13. محمدی م. و محبوبی ق. (1396). بررسی مؤلفه‌های فرهنگی همگرایی جمهوری آذربایجان و ج. ا. ا. ، فصلنامه مطالعات سیاسی بین الملل، 2(2)، صص. 105-127.
    14. مدنی، س. ج. (1393). تاریخ سیاسی معاصر ایران. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
    15. مصاحبه با ابراهیم عیوض‌اف، از نخبگان آذربایجان. برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    16. مصاحبه با ابراهیم عیوض‌اف، فعال رسانه‌ای و اجتماعی از جمهوری آذربایجان. برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    17. مصاحبه با الشن ابراهیم‌اف، یکی از تاجران آذربایجانی در شهر تهران. برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    18. مصاحبه با الگار حاجی‌اف، از طلاب فعال و کنشگر اجتماعی در جمهوری آذربایجان. برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    19. مصاحبه‌ با آراز رستم‌زاده، از فرهیختگان جمهوری آذربایجان. برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    20. مصاحبه با توفیق اسد‌اف، عضو هیئت‌علمی دانشگاه مجازی جامعه المصطفی. برگرفته از رساله دکتری با عنوان همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها)/ کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی /قم/ 1400.
    21. مصاحبه با جلال نظافت، رایزن درجه‌یک سیاسی وزارت امور خارجه مستقر در ترکیه. برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    22. مصاحبه با حامد سرخوش، معاون بانک سامان شعبه بلوار امین قم. برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    23. مصاحبه با حجت الاسلام والمسلمین زارعان، معاونت بین الملل مجمع جهانی اهل بیت^. برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    24. مصاحبه با حجت‌الاسلام‌ والمسلمین اجاق‌نژاد، نماینده مقام معظم رهبری در آذربایجان. برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    25. مصاحبه با حجت‌الاسلام ‌والمسلمین محمدرضا جباری، امام‌جمعه شهر شوط در استان آذربایجان غربی. برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    26. مصاحبه با خانم سعادت علی‌آوا، مسئول کانون‌های فرهنگی تپ تپ تی وی در آذربایجان. برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    27. مصاحبه با خانم علی آوا، فعال آذربایجانی در حوزۀ گردشگر و گردشگری. برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    28. مصاحبه با دکتر عبدالرضا راشد، کارشناس ارشد مطالعات منطقه‌ای. برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    29. مصاحبه با دکتر محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه سابق جمهوری اسلامی ایران. برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    30. مصاحبه با دکتر ولی داداشی، نماینده سابق شهرستان آستارا. برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    31. مصاحبه با رئیس ادارۀ انتشارات مجمع جهانی اهل‌ بیت^، آقای مصطفی بهبهانی. برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    32. مصاحبه با سارا علی آوا، از فعالان فرهنگی و اجتماعی در جمهوری آذربایجان. برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    33. مصاحبه با سید عباس موسوی، سفیر فعلی جمهوری اسلامی ایران در آذربایجان. برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    34. مصاحبه با عباس عزیزی، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، دفتر قم. برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    35. مصاحبه با علیرضا بیگدلی، سفیر اسبق ایران در جمهوری آذربایجان. برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    36. مصاحبه با گلزار ابراهیم آوا، دکترای علوم سیاسی، رئیس گروه انستیتوی حقوق بشر ANAS در جمهوری آذربایجان. برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    37. مصاحبه با محسن پاک‌آیین، سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در آذربایجان. برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    38. مصاحبه با محمدباقر بهرامی، سفیر اسبق ایران در جمهوری آذربایجان. برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    39. مصاحبه با مسئول کتابخانه مجمع جهانی اهل‌ بیت^، آقای مختار شمس‌الدینی. برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    40. مصاحبه با یکی از نخبگان آذربایجانی (موافق ذکر نامشان نشدند). برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    41. مصاحبه حجت الاسلام والمسلمین محمد‌علی معینیان، مدیرکل آسیا و اقیانوسیه معاونت بین‌الملل مجمع جهانی اهل‌ بیت^. برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    42. معصومی، س. ا. (1400). رساله دکتری با عنوان: همگرایی ج. ا. ا. با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). (رشته مدرسی معارف اسلامی گرایش انقلاب اسلامی، اساتید راهنما: دکتر مصطفی ملکوتیان و دکتر امیرسیاهپوش، استاد مشاور: دکتر محسن پاک‌آیین). قم: دانشگاه معارف اسلامی.
    43. نشست علمی. (11/9/1396). پاک‌آیین، سفیر سابق ایران در آذربایجان، با عنوان: چالش‌های هویتی شیعیان آذربایجان. برگرفته از رساله دکتری با عنوان: همگرایی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان (راهبردها، راهکارها). قم: کتابخانه مرکزی دانشگاه معارف اسلامی، 1400.
    44. پایگاه خبری تحلیلی حقایق قفقاز، | آبان 1392، به آدرس: https://qafqaz.ir
    45. Lieber, R.J. (1972). Theory and World Politics. Cambridge: Winthrop Publishers.
    46. Johnson, Ch. (1968). Iran’s Rolein the South Caucasus and Caspian Region: Diverging Views of the U.S and Europe. SWP Berlin Iran and its Neighbors.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار