تبیین فرایند اثربخشی ارکان سه‌گانۀ انقلاب اسلامی از منظر حکیمان سیاسی معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، ایران.

10.22081/psq.2025.68901.2881

چکیده

انقلاب اسلامی فارغ از مصادیق تاریخی و در مفهوم فلسفی آن، بر مبنای سه رکن اساسی تحقق می‌یابد که نقش و کیفیت اثر‌بخشی آنها در فرایند انقلاب را برخی از حکیمان سیاسی معاصر به‌ صورت استدلالی تحلیل کرده‌اند. استقرای این ارکان و تحلیل استدلالی ماهیت و کیفیت اثرگذاری آنها، راه را برای چارچوب‌بندی الگویی عام از انقلاب، فارغ از بُعد زمانی و مکانی فراهم می‌سازد. پژوهش حاضر در پیِ پاسخ به این پرسش اساسی است که حکیمان سیاسی معاصر چه تحلیل استدلالی از ارکان بنیادین انقلاب اسلامی و کیفیت اثرگذاری آنها ارائه می‌کنند؟ بر این اساس تمرکز این پژوهش بر بیان استدلال‌هایی است که حکیمان معاصر در چارچوب حکمت سیاسی اسلامی برای تبیین ارکان انقلاب اسلامی ارائه کرده‌اند. در این جهت، با روش استدلالیِ مبتنی بر تحلیل داده‌های بنیادین در آثار حکیمان سیاسی معاصر، تبیینی جامع از ارکان اساسی تحقق و تداوم انقلاب اسلامی ارائه می‌گردد. حکیمان سیاسی، انقلاب اسلامی را بر اساس سه رکن بنیادین تحلیل کرده‌اند: رکن اول، مکتب است که از طریق درونی‌سازی انقلاب، انگیزه‌بخشی به ملت، انسجام‌بخشی میان اقشار جامعه و ارائه آموزه‌های تحول‌ساز در انقلاب مؤثر است. رکن دوم، رهبری است که به جهت رهبری قیادی، ایجاد انقلاب روحی در ملت، ارائه الگوی ارتباطی محبّت‌محور، هدایت میدانی انقلاب و جلب امداد‌های غیبی در انقلاب مؤثر واقع می‌شود. درنهایت مردم از طریق هویت‌بخشی به انقلاب و همچنین پیشران‌بودن در فرایند انقلاب اسلامی به عنوان رکن انقلاب بررسی شده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining the Effectiveness Process of the Three Pillars of the Islamic Revolution from the Perspective of Contemporary Political Philosophers

نویسنده [English]

  • Hadi Shojaei
Assistant Professor, Imam Khomeini Educational and Research Institute, Qom, Iran
چکیده [English]

The Islamic Revolution, beyond its historical instances and in its philosophical concept, is realized through three fundamental pillars whose roles and effectiveness in the revolutionary process have been analytically examined by some contemporary political philosophers. The identification of these pillars and the analytical study of their nature and impact pave the way for formulating a general model of revolution, independent of temporal and spatial contexts. This study seeks to answer the fundamental question: How do contemporary political philosophers provide an argumentative analysis of the foundational pillars of the Islamic Revolution and their effectiveness? Accordingly, this research focuses on presenting the arguments that contemporary thinkers, within the framework of Islamic political philosophy, have offered to explain the pillars of the Islamic Revolution. Using a reasoning-based method that analyzes fundamental data from the works of contemporary political philosophers, this study provides a comprehensive account of the essential pillars underlying the realization and continuation of the Islamic Revolution. Political philosophers have analyzed the Islamic Revolution in terms of three fundamental pillars: The first pillar is the school of thought or ideology, which influences the revolution by internalizing it, motivating the people, creating social cohesion across different strata, and offering transformative teachings. The second pillar is leadership, which, through directive leadership, inspiring a spiritual revolution within the nation, presenting a love-based model of communication, field guidance of the revolution, and attracting divine assistance, plays a crucial role in the revolution. Finally, the people are considered a pillar of the revolution through their contribution to the revolution’s identity and their role as the driving force in the revolutionary process.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Revolution
  • Islamic Revolution
  • pillars
  • political philosophy
  • contemporary political philosophers
* قرآن کریم.
** نهج‌البلاغه.
جعفری تبریزی، م.ت. (1392). بررسى افکار دیوید هیوم و برتراند راسل‏. ع. نصری (تدوین و تنظیم). تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
جوادی آملی، ع. (1383). تفسیر موضوعی قرآن مجید. (ج.14). قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، ع. (1382). سرچشمه اندیشه. (ج.2، 4). ع. رحیمیان محقق (تنظیم). قم: نشر اسراء.
جوادی آملی، ع. (1381). مهر استاد. س. بند‌علی (تحقیق و تنظیم). قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، ع. (1389). ولایت‌فقیه: ولایت فقاهت و عدالت. م. محرابی (تنظیم). قم: مرکز نشر اسراء.
خامنه‌ای، س.ع. (04/11/1368). «بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم». قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2256
خامنه‌ای، س.ع. (10/03/1369). «پیام به مناسبت اولین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی+». قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=2316
خامنه‌ای، س.ع. (12/01/1377). «پیام به کنگره عظیم حج». قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=2880
خامنه‌ای، س.ع. (12/03/1378). «پیام به گردهمایی ویژۀ دانشگاهیان و دانشجویان در تجلیل از حضرت امام خمینی+». قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=2953
خامنه‌ای، س.ع. (14/03/ 1361). «بیانات در خطبه‌های نمازجمعه تهران». قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=1518
خامنه‌ای، س.ع. (14/03/1395). «بیانات در مراسم بیست‌ و هفتمین سالگرد رحلت امام خمینی+». قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=33259
خامنه‌ای، س.ع. (19/05/1390). «بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان». قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=16912
خامنه‌ای، س.ع. (20/07/1390). «بیانات در اجتماع بزرگ مردم کرمانشاه»‌. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=17510
خامنه‌ای، س.ع. (21/09/1390). «بیانات در دیدار اعضای ستاد بزرگداشت ۹ دی». قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=18361
خامنه‌ای، س.ع. (22/02/1388). «بیانات در جمع مردم استان کردستان‌ در میدان آزادی سنندج»‌. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=6642
خامنه‌ای، س.ع. (22/12/1379). «بیانات در جلسه پرسش و پاسخ دانشجویان دانشگاه صنعتی امیرکبیر». قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=7585
خامنه‌ای، س.ع. (31/06/1366). «بیانات در مجمع عمومی سازمان ملل». قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=8089
خسروپناه، ع. (1388). چیستی حکمت در قرآن، روایت و فلسفه. مشکوه، شماره 103،
صص. 12-36.
صدر، م.ب. (1421ق). الاسلام یقود الحیاه. در: الاسلام یقود الحیاه، المدرسه الاسلامیه، رسالتنا. قم: انتشارات مرکز الابحاث و‌الدراسات التخصصیه للشیهد الصدر.
صدر، م.ب. (1393). بارقه‌ها. ا. موذنی (مترجم). قم. دار الصدر.
طباطبایى، س.م.ح. (1374). ترجمه تفسیر المیزان. (ج.11). س.م.ب. موسوی (مترجم). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
علیخانی، ع.ا. (1397). خرد خفته؛ فلسفه و حکمت سیاسی اسلامی و گذار به سیاست عملی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
فورسایت، د. (1386). پویایی گروه. م. فیروزبخت، م. قنادان (مترجم). تهران: رسا.
مصباح‌یزدی، م.ت. (1390ب). انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن. ق. شبان‌نیا (محقق). قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی+.
مصباح‌یزدی، م.ت. (1390الف). مشکات: جامعه و تاریخ از نگاه قرآن. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی+.
مصباح‌یزدی، م.ت. (1383). در پرتو ولایت. م.م. نادری قمی (تحقیق و نگارش). قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی+.
مصباح‌یزدی، م.ت. (1386). نگاهی گذرا به بسیج و بسیجی. ح. ارجینی و ع.ر. تاجیک (تدوین و نگارش). قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی+.
مطهری، م. (1368). مجموعه آثار استاد. (ج.24، 2-3). تهران: انتشارات صدرا.
معین، م. (1381). فرهنگ فارسی. (ج.1). ع. علیزاده (گردآورنده). تهران: انتشارات آدنا.
خمینی، س.ر. (1378). صحیفه امام. (ج.6-7، 17، 12، 21). تهران: انتشارات مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی+.
هالندر، ا.پ. و همکاران (1378). روان‌شناسی اجتماعی: رهبری و قدرت، تأثیرات ارتباط جمعی. ا. رضوانی (مترجم). مشهد: به نشر.