نگاهی به دیدگاههای سیاسی امام خمینی(ره) (در دوره اقامت در فرانسه)

در پایان این مقاله، نتیجه ‏اى که از مباحث سیاسى امام در چهار ماه
قبل از پیروزى گرفته مى شود، ارائه مى‏گردد. لازم به ذکر است هر چند این نوشته به
اختصار و ایجاز، اندیشه‏هاى امام در این دوره حساس و پرحادثه را به تدوین و نظم
کشانده؛ امّا تصریح مى شود که امّهات آن را فروگذار نکرده است . لذا نتیجه‏اى که از آن
ارائه مى‏شود، محصول دقیق مباحث سیاسى امام خواهدبود.
1ـ امام نه تنها با رژیم سلطنتى به عنوان یک نظام غیرمشروع، طاغوتى و ضد مردمى و
غیرقابل قبول و تحمّل، مبارزه مى‏کنند؛ بلکه در طول این مدت اندیشه‏هاى کسانى را که
به نحوى خواستار حفظ سلطنت منهاى حکومت هستند نیز مورد نقد قرار مى‏دهند.
2ـ امام با نفى و نقد رژیم سلطنتى، بدیل محکم و همه پسندى تحت عنوان
«جمهورى اسلامى» به عنوان نظامى الهى ـ مردمى ارائه مى‏نمایند. سلوک و ضوابط
بنیادین نظام سیاسى امام متّصف به قوانین اسلام و متکى به آراى مردم، در تمام مراحل و
مراکز است.
3ـ امام در طول این مدت، به انحاى مختلف و با روشهاى گوناگون سعى مى‏کنند تا
تلقى و تفسیر دقیقى از اسلام ارائه نمایند. مهمترین اندیشه امام در این وادى، معرفى
اسلام به عنوان یک مکتب سیاسى و عبادى است که هم به دنیاى انسانها نظر دارد و هم به
آخرتشان. این اندیشه امام، کارکردى دوگانه داشت؛ یکى، مبارزه با کسانى که هیچ بهره
اى از اسلام نداشتند و با حکومت آن مخالف بودند، دوّم مبارزه با جریان یا اشخاصى که

دم از اسلام و دین مى‏زدند، ولى ترجیح مى‏دادند که دین از سیاست جدا باشد.
4ـ نتیجه چهارمى که از مباحث سیاسى امام حاصل مى‏شود، این است که این رهبر
الهى و مردم گرا، انقلاب و قیام را در انحصار هیچ صنف و گروهى قرار نمى‏دادند.
احتجاج ایشان این بود که همه ملت به پا خاسته و نهضت از متن تمامى ملت جوشیده
است.
5 ـ امام غایات و خواسته‏ هاى اساسى و بنیادین این نهضت را در واقعى ترین شکل و
آرمانى‏ترین حالت، در این مى‏دانستند که بااین انقلاب و تأسیس نظام جمهورى
اسلامى، «سعادت»،«عدالت»،«آزادى »،«استقلال»،«برخوردارى از نعم الهى»،«رهایى
از تمام قیود استعمارى و استبدادى» محقق خواهد شد. و امام این اهداف را در رعایت
الگوى سیاسى «جمهورى اسلامى مبتنى بر ضوابط اسلام و متکى بر آراى ملت» متصور
مى‏دانستند.
6ـ ماهیت این نظام سیاسى در نگاه امام عبارت بوده است از : خدمتگزارى،
دموکراسى، عدالت حقیقى، مسوولیت حکومت در برابر ملت، رضایت و پذیرش
مردمى. همه اینها از نظر امام در صورتى حفظ مى شود که قاعده سیاسى، ابتناى نظام به
قوانین اسلام و اتکاى حکومت به آراى مردم در جریان مستمر باشد.
7 ـ از نظر امام، در حکومت اسلامى حق حاکمیت و تعیین سرنوشت از آن مردم است
و نهادهاى مدنى و مسوولیتهاى سیاسى با نظر و رأى مردم مشروعیت مى‏گیرد. مطابق
آراى امام، همه کس و همه چیز در نظام سیاسى اسلام و جمهورى اسلامى ایران، تابع
مردم است و هیچ زور و تحمیلى نباید به وجود بیاید. امام بارها مطرح نمودند که
حکومت مبعوث مردم است و حاکمان خدمتگزاران و تابعان مردم‏اند.
8ـ در نگاه امام، آزادى حق خدادادى و طبیعى بشر است و به عنوان حق اولیه
محسوب مى‏شود. امام در این مباحث مکرر در مکرر اعلام مى ‏کنند که اسلام مرکز و
پناهگاه آزادى است و آزادى از بنیادهاى دین اسلام است و در حکومت اسلامى آینده،
آزادى به نحو کامل و حقیقى وجود خواهد داشت و استدلال مى‏ کنند، مطابق اصل

توحید، لازمه عبودیت الهى، آزادى است. بنابراین، هیچ کس حق سلطه بر دیگرى را
ندارد.
9 ـ در این مباحث، هرچند امام معتقد بودند کار ویژه اصلى روحانیون در حکومت
اسلامى، «نظارت»، «هدایت»، و «اصلاح» است؛ اما به خاطر شرایط بعدى انقلاب
مصلحتا و ترجیحا اعلام کردند روحانیون مسوولیت پستهاى دولتى را برعهده بگیرند تا
نظام سیاسى به عنوان اوجب واجبات حفظ شود.
10ـ امام در اغلب نوشته ها، مصاحبه ها و سخنرانیها تأکید مى‏ کنند؛ مشى دیکتاتورى،
استبداد، ذلّت پذیرى، فساد، دخالت بیگانگان، ثروت اندوزى، امتیازات، فضاى اختناق
و خصلتهاى ضد مردمى، به عنوان ویژگیها و خصوصیات رژیم پهلوى باید از میان
برداشته شود و فضاى عدالت، رئوفت، استقلال، آزادى، معنویت، اسلام گرایى،
استکبار ستیزى و مردم گرایى ایجاد گردد.