فهرست موضوعات سیاسى در تفاسیر قرآن کریم

تفاسیر قرآن کریم از منابع مهم امّا غیرمستقیم اندیشه سیاسى در گذشته و حال به شمار مى‏رود.
بسیارى از اندیشمندان به علل متفاوت ترجیح داده‏اند اندیشه سیاسى خود را در خلال تفسیرى که از
قرآن ارائه داده‏اند، اظهار کنند؛ امّا متأسفانه همواره از این منبع غنى در تفسیر اندیشه سیاسى
مسلمانان غفلت شده است؛ همان طور که از سایر منابع غیرمستقیم اندیشه سیاسى نیز تا کنون
غفلت شده است به ویژه منابعى مانند: 1. شروح احادیث؛ 2. کتاب‏هاى اصول فقه به خصوص مباحث
حُسن و قبح، استحسان، مصالح مرسله، سدّ ذرایع و...؛ 3. دائرة المعارف‏ها، کتب مربوط به ملل و
نحل، فرهنگ‏هاى لغت و معاجم؛ 4. کتب تاریخى به ویژه تاریخ سیاسى.
البته از ابواب سیاسى کتب فقهى و کلامى استفاده‏هایى، هر چند اندک، شده است.
ناشناخته بودن، خطى بودن، کمیاب بودن و در خصوص عده‏اى جهل مرکّب، دلایلى است که
سبب غفلت و عدم استفاده از این منابع شده است. با وجود اینها اظهار نظرهاى قاطع و
نظریه‏پردازى‏هایى همچون «افول اندیشه سیاسى» و «در کام اقتدار بودن دین و دانش» همواره با
جسارت تمام صورت گرفته است و تکرار مى‏شود.
به هر حال هدف این مقاله صرفا نشان دادن این نکته است که اندیشه سیاسى مسلمانان
منحصر به کتب کلاسیک و متعارف فارابى، غزالى، نظام الملک، محقق سبزوارى و مانند اینها نیست،
حتّى کتاب‏هاى تفسیرى که در بادى نظر اثرى از اندیشه سیاسى در آنها دیده نمى‏شود، حاوى
مباحث اساسى در اندیشه سیاسى است و چه بسا به قول اشتراوس اندیشه‏هاى سیاسى محورى
اندیشمندان در آثارى از این دست نهفته باشد.