جهان‏بینی جغرافیایی سلفیت جهادی و آینده‌ی ژئوپولیتیک غرب آسیا؛ با تاکید بر تحولات عراق و سوریه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مطالعات مطنقه ای / دانشگاه تهران

2 استادیار گروه مطالعات منطقه ای دانشگاه تهران

10.22081/psq.2019.67121

چکیده

هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی جریان‎های موثر در انحطاط ژئوپولیتیکی در منطقه‌ی غرب آسیا و سیر تحولات سیاسی-ژئوپولیتیکی این منطقه و تاثیر جهان‏‌بینی جریان‏‌های جهادگرای سلفی بر شکل‎گیری سیر جدید انحطاط ژئوپولیتیکی منطقه است. در این مقاله تلاش گردید تا به دو سیر مهم و اساسی در سیر انحطاط ژئوپولیتیک منطقه‌ی غرب آسیا یعنی تنزل الگوی نظم خلافت به الگوی ناسیونالیستی عربی-ترکی، و در نهایت تنزل این الگو به الگوی نظم خرده هویت‏گرایانه پرداخته و ضمن بررسی چالش‌ها و آسیب‌های پدیدآمده در این دو سیر، جهان‎بینی جریان‎های سلفیِ جهادی در دوره‌ی پس از اشغال عراق (م2003-2018) مورد بررسی قرار گیرد و کیفیت دامن‌زدن آن به دومین سیر تنزل و انحطاط ژئوپولتیک منطقه واکاوی گردد. شیوه پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و اطلاعات با روش مطالعه کتابخانه‌ای گردآوری شدند. یافته‏‌ها نشان داد، جهان‌‏بینی جغرافیاییِ جن‌بش‏هایِ سلفیِ جهادی نقش مهمی در شکل‎گیری آنارشیِ هویتی، تحریک خرده هویت‎های موجود و در نهایت زمینه‌سازی برای درهم‌ شکسته ‌شدن یا تضعیفِ نظم ژئوپولیتیکیِ برآمده از قرارداد سایکس-پیکو در منطقه غرب آسیا داشته است. جنبش‎های مزبور، با نفیِ خشونت‏بار و نظامی‎محورِ مرزهای ساختگیِ موجود در منطقه‎ی غرب آسیا، بر سه حوزه‌ی مختلف: خرده هویت‎های سنّی در داخل قلمرو دولت- ملت‎های منطقه، سایر خرده هویت‏های موجود در داخل قلمرو هر دولت- ملت و در نهایت سایر گروه‏های خرده هویتی در خارج از مرزهای ملیِ کشورهای منطقه (اعم از سنّی و غیرسنّی) تاثیر گذاشته و نوعی از آنارشی و انحطاط ژئوپولیتیکی را پدید ‎آورده است که می‌تواند تجزیه‌ی دگرباره‌ی منطقه را درپی داشته باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Jihadist Salafism’s geopolitical worldview and the geopolitical future of Western Asia, with an emphasis on Iraq and Syria developments

نویسندگان [English]

  • hadi masoumi zare 1
  • Mohammadsadegh Koushki 2
1 دانشجو
2 Department of Regional Studies, Faculty of Law and Political Science, Tehran University
چکیده [English]

The main objective of the study is to investigate the movements affecting the geopolitical downfall in the western part of Asia and geopolitical-political developments in this region, and the effect of the worldview of Jihadist Salafi movements on the formation of the new era of geopolitical downfall in the region. In this paper, an attempt was made to study two important and fundamental eras in the geopolitical downfall of the West Asia’s region—the decline of the model of Caliphate order to the nationalist Arabian-Turkish model, and in the end the decline of this model to small-scale, identity-based model. In addition to the study of the challenges and damages caused in these two eras, the worldview of Jihadist Salafi movements will be investigated in the aftermath of Iraq occupation (2003-2018). The quality of how the second geopolitical downfall era has been fueled in the area were analyzed. The method of the research was descriptive-analytical, and the data were gathered with library method. The results showed that the geographical worldview of Jihadist Salafi movements plays an important role in the formation of an identity anarchy, stimulation of existing identities at small scale, and in the end lays the grounds for the deterioration of the geopolitical order derived from Sykes-Picot agreement in the western part of Asia. By aggressively and militarily denying the fabricated frontiers in the West Asia, the foregoing movements affect three different areas; small-scale identity of Sunni groups within the realm of state-nations in the region, other small-scale identities within the realm of any state-nation, and finally other small-scale identities outside the national boundaries of the countries in the region (including Sunni and non-Sunni); and give rise to some kind of anarchy and geopolitical downfall, which can result in a disintegration in the area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Salafi Jihadism
  • West Asia
  • Geopolitical degeneration
  • Identity anarchy

عنوان مقاله [العربیة]

جغرافیا الرؤیة الکونیة لدى السلفیة الجهادیة والمستقبل الجیوسیاسی لغرب آسیا؛ تأکیداً على تطورات العراق وسوریة

چکیده [العربیة]

الهدف الرئیسی للبحث الراهن هو استعراض التیارات المؤثّرة فی التردّی الجیوسیاسی لمنطقة غرب آسیا ومسیرة التطورات السیاسیة والجیوسیاسیة للمنطقة وأثر الرؤیة الکونیّة لدى التیارات السلفیة الجهادیة على حدوث الانحدار الجیوسیاسی الجدید فی المنطقة. حاولنا فی هذه الورقة التعرّض لمسیرتین أساسیتین ذاتَی أهمّیة فی مسیرة الانحدار الجیوسیاسی لمنطقة غرب آسیا أی انحطاط نمط النظم الناجم عن الخلافة إلى النمط القومی العربی - الترکی، وفی النهایة انحطاط هذا النمط إلى نمط النظم الناجم عن الهویات الفرعیة. کما قمنا، ضمن دراسة التحدّیات والسلبیات الحاصلة فی هاتین المسیرتین، باستعراض الرؤیة الکونیة لدى التیارات السلفیة الجهادیة فی فترة ما بعد احتلال العراق (٢٠٠٣-٢٠١٨ م)، وتحلیل دورها فی إثارة المسیرة الثانیة فی الانحطاط والتردّی الجیوسیاسی للمنطقة. وقد اتّبعنا فی البحث المنهج الوصفی والتحلیلی وجمعنا البیانات بطریقة البحث المکتبی. کشفت النتائج عن أنّ لجغرافیا الرؤیة الکونیة للحرکات السلفیة الجهادیة دوراً مهمّاً فی نشوء الأنارکیة فی الهویة وتهییج الهویات الفرعیة القائمة وأخیراً التمهید لتقویض أو تقلیص النظم الجیوسیاسی الناشئ عن اتفاقیة سایکس بیکو فی منطقة غرب آسیا.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • السلفیة الجهادیة
  • منطقة غرب آسیا
  • جیوسیاسیة
  • أنارکیة الهویة
  • العراق
  • سوریة