کاربردشناسی ِگفتمان تعهد و مسأله‌ی خودمداری در هنر نقاشیِ دو دهه‌ی ۴۰ و ۵۰ شمسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه نقاشی دانشکده‌ی معماری، شهرسازی و هنر دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران و پژوهشگر پست دکتری در دانشگاه الزهراءس، تهران، ایران. (نویسنده مسئول).

2 دانشیار گروه نقاشی دانشکده‌ی هنر دانشگاه الزهرا س ، تهران، ایران

3 استادیار گروه معماری منظر دانشکده‌ی هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

10.22081/psq.2023.74352

چکیده

هدف پژوهش حاضر، کاربردشناسی ِگفتمان تعهد و مسأله­ی خودمداری در هنر نقاشیِ دو دهه­ی ۴۰ و ۵۰، به ویژه نهادهای مولد این نوع گفتمان تعهد است. روش پژوهش، تحلیل محتوای کیفی بوده و به این پرسش اصلی پاسخ داده شد که نقش گفتمان تعهد از منظر ارنستو لاکلو، شانتال موف و نورمن فرکلاف، منجر به بروز چه ویژگی‌هایی در زبان بصریِ هنر نقاشی ایران در دو دهه­ی ۴۰ و ۵۰ شمسی شده است؟ نتایج نشان داد که چه شاخصه‌هایی باعث شکل‌گیری این نوع گفتمان تعهد در هنر نقاشی دو دهه­ی 40 و 50 ایران شده است. بر اساس گفتمان تعهدِ به وجود آمده در این دو دهه، شاخصه‌های بصری اصلی نقاشی متعهد و خودمدار به این شرح است: نقاشی، معمولاً فیگوراتیو (شکل گرا) و روایت‌گرا (محتوا محور) بوده است؛ فرم و محتوا به صورت جدا دیده می­شده؛ نوجوییِ فرمالیستی در فرم­های به­کاررفته در نقاشی مورد پذیرش نبوده؛ فهم آن برای اکثریت عامه­ی مردم ساده بوده؛ توده­ها برای قطع دست رژیم فاسد و امپریالیسم، خصوصاً آمریکا، از ثروت‌های عمومی کشور تهییج می­شدند که این کار ­همراه با انتقال مفاهیمی هم­چون ظلم‌ستیزی، عدالت‌خواهی، اسلام‌خواهی، بازگشت به خویشتن، خودمداری، بومی‌گرایی و... بوده است؛ همگی این مفاهیم، متعارض با رژیم پهلوی بوده و دال مرکزیِ مورد نظر برای گروه­های مذهبی، اسلام­خواهی و خلق‌گرایی برای گروه­های چپ­گرا بوده است.‏

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Application of the Discourse of Commitment and the Problem of Autonomy in the Iranian Paintings of 1960s and 1970s

نویسندگان [English]

  • Hoda Zabolinezhad 1
  • Parisa Shad Qazvini 2
  • Mehdi Haghighatbin 3
1 Assistant professor, Department of Painting, College of Architecture, Urbanization, and Art, University of Urmia, and post-doc researcher at al-Zahra University, Tehran, Iran (corresponding author)
2 Associate professor, Department of Painting, College of Arts, Alzahra University, Tehran, Iran
3 Assistant professor, Department of Perspective Architecture, College of Arts and Architecture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The present research is about the pragmatics of the discourse of commitment and the problem of autonomy in the paintings of 1960s and 1970s in Iran, particularly the institutes that produced such a discourse. The method of research is qualitative content analysis. We answer the following main question: How did the discourse of commitment from the perspectives from the viewpoints of Ernesto Laclau, Chantal Mouffe, and Norman Fairclough affect the visual language of Iranian painting in 1960s and 1970s? The findings indicate the factors the contributed to the formation of this discourse of commitment in the paintings of those decades. According to the discourse of commitment that was prevalent then, the main visual elements of a committed autonomous painting is as follows: the paintings were often figurative (formalist) and narrative (content-centered); the content and form were visible separately; formalistic innovation was not accepted in the forms of the paintings; they were easy to understand by laypeople; masses of people were encouraged to cut off the hands of the corrupt regime and imperialism, particularly America, from the public wealth of the country, which was accompanied by communication of concepts such as fight against injustice, pursuit of justice, pursuit of Islam, return to oneself, autonomy, nativism, etc.; all those concepts were against the Pahlavi regime, and the central node for religious groups was Islamism, and for leftist groups was populism

کلیدواژه‌ها [English]

  • Theory of the discourse of commitment
  • autonomy
  • art
  • painting
  • Ernesto Laclau
  • Chantal Mouffe
  • Norman Fairclough

عنوان مقاله [العربیة]

تداولیة خطاب الالتزام وإشکالیة مرکزیة الذات فی فن الرسم فی غضون الأربعینیات والخمسینیات

چکیده [العربیة]

الهدف من البحث الراهن هو دراسة تداولیة خطاب الالتزام ومسألة مرکزیة الذات فی فن الرسم فی الأربعینیات والخمسینیات، خاصة المؤسسات التی تنتج هذا النوع من خطاب الالتزام. أُنجز البحث وفقًا لمنهج تحلیل المحتوى النوعی وتمّت فیه الإجابة على سؤال رئیسی هو ما الخصائص التی أدّى دور خطاب الالتزام من منظور إرنستو لاکلو وشانتال موف ونورمان فیرکلاف إلى ظهورها فی اللغة المرئیة للرسم الإیرانی فی الأربعینیات والخمسینیات. أظهرت النتائج الخصائص التی تسبّبت فی تشکیل هذا النوع من خطاب الالتزام فی فن الرسم إبان الأربعینیات والخمسینیات من القرن الماضی (الهجری الشمسی) فی إیران. استنادًا إلى خطاب الالتزام الذی ظهر فی هذین العقدین، فإن الخصائص المرئیة الرئیسیة للرسم الملتزم ومرکزیة الذات هی کما یلی: کانت اللوحة عادةً تشخیصیة (شکلیة) وسردیة (محوریة المحتوى)؛ کما أنها ینظر فیها إلى الشکل والمحتوى بشکل منفصل؛ وأنه لم یُقبل التطور الشکلی فی الأشکال المستخدمة فی الرسم؛ وأنه یفهمها غالبیة الناس بسهولة. کانت الجماهیر متحمّسة لقطع أیدی النظام الفاسد والإمبریالیة ـ وخاصة الولایات المتحدة ـ من الثروات العامة للبلاد، وکان ذلک مصاحبًا لنقل مفاهیم مثل مناهضة الاستبداد وتوخی العدالة والرغبة فی الإسلام والعودة إلى الذات ومرکزیة الذات والمحلیة وما إلى ذلک؛ وکانت جمیع هذه المفاهیم تتعارض مع النظام البهلوی، کما أن الدالّة المرکزیة للجماعات الدینیة کانت الإسلامویة، والشعبویة للجماعات الیساریة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • نظریة خطاب الالتزام
  • مرکزیة الذات
  • الفن
  • الرسم
  • إرنستو لاکلو
  • شانتال موف
  • نورمان فیرکلاف
آل احمد ج. )۰۸1۸(. ادب و هنر امروز ایران مجموعه مقاالت .۰۸۰۳-۰۸1۰ ش. آل احمد )به کوشش(.
تهران: نشر میترا و همکالسی.
آشوری د. )۰۸۰۳(. نظریۀ غربزدگی و بحران تفکر در ایران. ایراننامه. شماره27 ص454. –.46
بروجردی م. ) ۰۸1۳(. روشنفکران ایرانی و غرب. ج. شیرازی )مترجم(. تهران: نشر فروزان روز.
ابراهیمی پ. )۰/1/۰۰۴۰(. نگاهی به زندگی حرفهای و کاری هوشکن پزشک نیکا. هنکر امکروز قابک
yun.ir/hszk8e :در دسترس
تاجی م.؛ روزخوش م. )۰۸۳1(. بررسی نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران از منظکر تحلیک
گفتمان. زبان و ادبیات فارسی 16)۰۰ ( ص. 83 – .126
جهانگیری جهانگیر؛ بندر ریگی زاده علی )۰۸51(. زبکان قکدرت و ا یکدوولویی در رویککرد »انتقکادیِ «
نورمن فرکالف به تحلی ِ گفتمان. پاوهش سیاست نظری ۰۰ ص .۳1-۰1
زابلینااد هدا.؛ شاد قزوینی پریسا. )۰۸5۳(. مقایسه تطبیقی خوانش هنر متعهد و هنر پروپاگاندا )مطالعکه
موردی ویدوو-چیدمان به یاد بیاور باربارا و سرکش(. در: مجموعه مقاالت ششمین همایش ملکی انجمکن
علمی هنرهای تجسمی ایران با رویکرد مبانی نظکری هنکر متعهکد در ایکران معاصکر . ه. زابلکی نکااد )بکه
کوشش(. تهران: مهرنوروز ص. .۸۰۴-1۳۳
یدانف آ. )۰۸1۰(. سخنرانی آندره وی یدانکف در نخسکتین کنگکره نویسکندگان شکوروی . س.ر. حسکینی
)مترجم(. کل شماره 1۰ ص. -۰15 .۰۳۰
شاد قزوینی پ. )۰۸5۴(. بررسی وجکه نکوگرایی در نقاشکی معاصکر ایکران )۰۸۰1-۰۸1۴(. جلکوه هنکر
شماره۰ ص.۸1-1۸.
گودرزی م. )۰1/۸/۰۸5۳(. ایوب؛ نقاش فراموش شده خانواده امدادیان. همشهری آنالین قاب دسترس
yun.ir/lm1lfb :در
م دان د. )۰۸۳۴(. مقدمهای بر نظریههای گفتمان. ح.ع. نوذری )مترجم(. تهران : فرهنک گفتمکان .
ابراهیمی پ. )۰۰۴۰(. بیوگرافی هوشن پزش نیا )۰15۰ – ۰۸۰۰(. قاب دسترس در:
yun.ir/w6gmb7
عبدی ف. )۰۸55(. نفت در آیینه هنرهای تجسمی معاصر ایران تا پیش از انقالب .۰1 قاب دسترس در:
https://meidaan.com/archive/71233
مجابی ج. )۰۸5۸(. سرآمدان هنر نو. تهران: بهنگار.
مریدی م. )۰۸51(. گفتمانهای فرهنگی و جریانهای هنری ایران: کندوکاوی در جامعهشناسی نقاشکی
ایران معاصر. تهران: دانشگاه هنر و آبان.
معصومی ع. )۰۸۳۸(. هفت پرسش و هفت پاسخ با شهاب موسویزاده. بایا ۰۴)۸( ص.۰۰-1۰.
نات خانلری پ. هنر و اجتماع در کتاب ش. لنگرودی )۰۸1۴(. تاریخ تحلیلی شعر نو )از مشکروطیت تکا
کودتا(. )ج1.(. تهران: نشر مرکز.
نامور مطلق ب.؛ کنگرانی م. )۰۸۳۳(. از تحلی بینامتنی تا تحلی بیناگفتمانی. پاوهشنامه فرهنگسکتان
7447 زمستان / صدم / شماره پنجم و یست سال ب711
هنر شماره۰1 ص. 1۸ک.5۰
هوار د. )۰۸11(. نظریه گفتمان. س. ع. سلطانی )مترجم(. علوم سیاسی شماره 2 ص .۰۳۸-۰۰۰
یورگنسن م.؛ فیلیپس ل. )۰۸۳5(. نظریه و روش در تحلی گفتمان. ه. جلیلی )مترجم(. تهران: نشر نی. تشکبیه
شاه به موش در طرحی از اردشیر محصص. ایران کارتو .۰۸55 قاب دسترس در: ugvjc/3ir.yun
Fairclough, N. (2010). Critical Discourse Analysis: The Critical Study of
Language. London: Longman.
Harris, Z. (1952). Discourse Analysis. Language, No.28, p.1-30.
Laclau, E. & Mouffe, C. (2001). Hegemony and Socialist Stratrgy.
London:Verso.
Laclau, E. & Mouffe, C. (2002). Recasting Marxisme in James martin:
Antonio Gramsci,critical Assessment of leading Political philosophers.
London: Routledge.
Sartre, J.-P. (1981). Penser l'art, Sartre et les arts: Entretien avec Michel
Sicard. Obliques, 24-25, p. 54-70