آثار و پیامدهای رویکرد حق‌محور به صلح در حکمرانی؛ بررسی از منظر اسناد بین‌المللی و اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران.

10.22081/psq.2024.67575.2837

چکیده

یکی از دغدغه‌‌های اساسی فراروی انسان معاصر که ناشی از شیوۀ حکمرانی در عرصه ملی و بین‌المللی است، وقوع مخاصمه‌های مسلحانه است که افزون بر نقض حق زندگی مسالمت‌آمیز انسان‌ها، پیامدهای زیان‌بار و ویرانگر مادی و معنوی فراوانی در پی داشته است. با هدف مواجهه با این دغدغۀ ‌اساسی، اندیشمندان تلاش کرده‌اند با اتخاذ رویکردی حق‌محور به صلح، آن را به‌مثابۀ یک «حق بشری» و با عنوان «حق بر صلح» در ادبیات حقوقی و سیاسی جهان وارد سازند. این حق می‌تواند مبنایی برای همه کنشگران، به‌ویژه دولت‌ها در مناسبات و حکمرانی خود در عرصه ملی و بین‌المللی باشد. در این راستا، پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که، اتخاذ رویکرد حق‌محور به صلح در حوزۀ حکمرانی، از منظر اسناد بین‌المللی و آموزه‌های اسلامی، چه آثار و پیامدهایی در پی خواهد داشت؟ نتیجه اینکه حکمرانی مبتنی بر رویکرد حق‌محور به صلح، آثار مثبت فراوانی به دنبال دارد که تحکیم صلح پایدار و استقرار امنیت، تحقق پیشرفت و توسعه‌یافتگی و حقوق بشر و آزادی‌های اساسی بخشی از آن است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effects and Consequences of Rights-Based Approach to Peace in Governance: A Study from the perspective of International and Islamic Documents

نویسنده [English]

  • Mahdi Firouzi
Assistant professor, Islamic Sciences and Culture Academy, Qom, Iran.
چکیده [English]

One paramount concern facing contemporary humanity, arising from both national and international governance methodologies, is the outbreak of armed conflicts. These conflicts not only infringe upon individuals' right to a peaceful existence but also yield detrimental material and spiritual repercussions. In response to this pressing concern, some intellectuals have embraced a rights-based approach to peace, advocating for its recognition in legal and political discourse as a fundamental human right termed the "right to peace." This right can serve as a cornerstone for all stakeholders, particularly governments, in their domestic and international dealings. Central to this research is the pivotal question regarding the effects and outcomes of adopting a rights-based approach to peace within the realm of governance, as viewed through the lens of international documents and Islamic doctrines. Embracing governance founded on a rights-based approach to peace is anticipated to yield manifold positive consequences. These include the consolidation of sustainable peace, the establishment of security, facilitation of progress and development, s afeguarding of human rights, and the protection of basic freedoms.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Human rights
  • right to peace
  • governance
  • security
  • development
  • freedom
  • Islam
  1. قرآن کریم.

    ** نهج‌البلاغه.

    1. ابن فارس، ا. (1414ق). معجم مقاییس اللغة. (ج3). قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
    2. ابن منظور، م. (1414ق). لسان العرب. (ج2). بیروت: دارالفکر.
    3. آشوری، د. (1376). دانشنامه سیاسی. تهران: انتشارات مروارید.
    4. آقابخشی، ع.؛ افشاری‌راد، م. (1386). فرهنگ علوم سیاسی. تهران: نشر چاپار.
    5. بیگ‌زاده، ا. (1375). سازمان ملل متحد و محاکم کیفری بین‌المللی: تئوری و عمل. تحقیقات حقوقی، شماره 18، صص ۳۹-۱۴۶.
    6. جوادی آملی، ع. (۱۳۸۵). تسنیم. (ج9-10). قم: مرکز نشر اسراء.
    7. جوادی آملی، ع. (۱۳۸۸). اسلام و محیط زیست. قم: مرکز نشر اسراء.
    8. جوهرى، ا. (1410ق). الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة. (ج5). بیروت: دارالعلم
      للملایین.
    9. حیدری‌فرد، س. (۱۳۹۶). تحول مفهوم حکمرانی جهانی در روابط بین‌الملل. تحقیقات سیاسی بین‌المللی، شماره ۳۲، صص ۱۴۷-۱۷۶.
    10. خامنه‌ای، س.ع. (1385). مهادنه: قرارداد ترک مخاصمه و آتش‌بس. علوم سیاسی، شماره 33، صص ۱۳-۵۸.
    11. دویچ، ک. و همکاران (۱۳۷۵). نظریه‌هاى روابط بین‌الملل (مترجم: و. بزرگى). تهران: مؤسسه انتشارات جهاد دانشگاهى.
    12. دهخدا، ع.ا. (1373). لغت‌نامه دهخدا. (ج1، 9). تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
    13. راغب اصفهانی، ح. (1416ق). مفردات الفاظ قرآن. بیروت- دمشق: دارالقلم- الدارالشامیه.
    14. زیما، ب. و همکاران (۱۳۹۴). شرح منشور سازمان ملل متحد (مترجمان: ه.ا. نژندی‌منش و همکاران). تهران: انتشارات خرسندی.
    15. طباطبایی مؤتمنی، م. (۱۳۹۴). آزادی‌های عمومی و حقوق بشر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    16. طباطبایی، م.ح. (۱۳۹۰ق). المیزان فی تفسیر القرآن. (ج2، 19). بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
    17. طبرسی، ف. (۱۴۱۲ق). تفسیر جوامع الجامع. (ج2). قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه.
    18. طبرسی، ف. (۱۳۷۲). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. (ج2، 9). تهران: ناصر خسرو.
    19. طریحی، ف. (1416ق). مجمع البحرین. (ج2). تهران: کتاب‌فروشی مرتضوی.
    20. علی‌بابایی، غ.ر. (۱۳۹۲). فرهنگ دیپلماسی و روابط بین‌الملل. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
    21. فاضل لنکرانی، م.ج. (1392). تولید و استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی از دیدگاه فقه اسلامی. حقوق اسلامی، شماره ۱۰(39)، صص ۷-۳۴.
    22. فیروزی، م. (۱۳۹۶). موانع و چالش‌های فراروی حق بر توسعه. اسلام و مطالعات اجتماعی، شماره ۱۹، صص ۶۹-۹۴.
    23. فیروزی، م. (1400). بررسی فقهی حق بر صلح با تأکید بر آیات قرآن کریم. فقه، شماره 108، صص 68-97.
    24. قرشی، سید علی‌اکبر. (۱۳۷۷). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
    25. کلینی، م. (۱۴۰۷ق). الکافی. (ج5). تهران: دارالکتب الاسلامیة.
    26. علامه حلی، ح. (۱۴۱۰ق). ارشاد الاذهان الى احکام الایمان. (ج1). قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
    27. علامه حلی، ح. (1414ق). تذکرة الفقهاء (ج12). قم: مؤسسة آل‌البیت^.
    28. مطهری، م. (1383). مجموعه آثار. (ج23). تهران: انتشارات صدرا.
    29. معرفت، م.ه. (۱۴۲۹ق). التفسیر الأثری الجامع (ج6). قم: مؤسسة التمهید.
    30. معین، م. (1375). فرهنگ فارسی (ج2). تهران: انتشارات امیرکبیر.
    31. مکارم شیرازی، ن. و همکاران (۱۳۷۷). تفسیر نمونه (ج2، 24). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    32. منتسکیو، ش. (۱۳۴۹). روح القوانین (مترجم: ع.ا. مهتدی). تهران: انتشارات امیرکبیر.
    33. ورعی، س.ج. (۱۳۹۰). بررسی فقهی اصل در روابط خارجی دولت اسلامی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    34. هاشمی، س.م. (۱۳۹۲). حقوق اساسی و ساختارهای سیاسی. تهران: نشر میزان.