بنیادهای نظری انقلاب اسلامی در حکمت سیاسی معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، ایران.

10.22081/psq.2024.67496.2832

چکیده

هدف پژوهش حاضر پاسخ به این پرسش اساسی است که حکمت سیاسی معاصر، چه تحلیلی از بنیادهای نظری انقلاب اسلامی به صورت استدلالی ارائه می‌کند؟ بر‌این‌‌اساس تمرکز این پژوهش بر بیان برهان‌های فلسفی حکیمان معاصر در چارچوب حکمت سیاسی اسلامی برای تبیین این بنیادهای نظری است و از این جهت، استحکام تحلیلی بنیادها را موجب می‌شوند. در این جهت، با روش استدلالیِ مبتنی بر تحلیل داده‌های بنیادین در آثار حکیمان سیاسی معاصر، تبیینی جامع از بنیادهای نظری انقلاب اسلامی در دو دسته بنیادهای نظری عام شامل تحول‌خواهی هدفمند، کمال‌طلبی اجتماعی، اصالت کرامت انسانی؛ و بنیادهای نظری خاص شامل بینش توحیدی، ضرورت حاکمیت دین و امر به‌ معروف و نهی ‌از منکر ارائه شده و جایگاه هر یک از بنیادها در الگوی انقلاب اسلامی به صورت برهانی مستدل گردیده است. نتیجه اینکه از منظر حکیمان معاصر، در میان مجموعه عوامل خرد و کلان مؤثر بر تحقق انقلاب اسلامی، عوامل مرتبط با ویژگی‌های انسانی و دینی جامعه، تأثیر بیشتری در روند انقلاب دارند؛ چنان‌که در مباحث امام خمینی نیز بر نقش حداکثری تحول روحی مردم و دغدغه‌ها و آرمان‌های دینی ایشان در شکل‌گیری انقلاب اسلامی تأکید متمایزی وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Theoretical Foundations of the Islamic Revolution in Contemporary Political Wisdom

نویسنده [English]

  • Hadi Shojaei
Associate professor, Imam Khomeini Education and Research Institute, Qom, Iran
چکیده [English]

The present research aims to address the following fundamental question: how does contemporary political wisdom (Islamic political philosophy) analytically examine the theoretical underpinnings of the Islamic Revolution of Iran? The study delves into the philosophical arguments presented by contemporary Islamic philosophers within the realm of Islamic political philosophy, with the objective of elucidating these theoretical foundations in a cogent manner. To achieve this objective, I employ an argumentative approach based on the analysis of primary data within the works of contemporary Islamic political philosophers, aiming to provide a comprehensive account of the theoretical foundations of the Islamic Revolution categorized into two main groups: general theoretical foundations, encompassing purposeful pursuit of transformation, social pursuit of perfections, and the primacy of human dignity, as well as more specific foundations such as monotheistic insight, the necessity of religious sovereignty, and the principle of enjoining the right and forbidding the wrong. I present arguments supporting the significance of each foundation within the framework of the Islamic Revolution. In conclusion, drawing from the perspective of contemporary Islamic philosophers, I argue that among the myriad factors influencing the realization of the Islamic Revolution, those related to the societal aspects of human and religious characteristics exerted the most substantial impact, echoing Imam Khomeini's emphasis on the paramount role of spiritual transformation and religious ideals of the populace in shaping the Islamic Revolution.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Revolution of Iran
  • theoretical foundations
  • Islamic political philosophy
  • Islamic political philosophers
  • Imam Khomeini
  • enjoining the right and forbidding the wrong
  • social pursuit of perfections

مراجع

  1. قرآن کریم.

    1. برنجکار، ر. (1379). مفهوم حکمت در قرآن و حدیث. در: صحیفه مبین (مجموعه مقالات). شماره 4، صص 85-100.
    2. خامنه‌ای، س.ع. (24/05/1390). بیانات در دیدار جمعى از شعرا. قابل دسترس در:

    https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=16980

    1. خامنه‌ای، س.ع. (29/03/1379) . بیانات در دیدار با نمایندگان دورۀ ششم مجلس شوراى اسلامى. قابل دسترس در:

    https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3013

    1. خامنه‌ای، س.ع. (22/07/1382). بیانات در دیدار اساتید و دانشجویان دانشگاه‌هاى استان زنجان. قابل دسترس در:

    https://farsi.khamenei.ir/speech?nt=2&year=1382

    1. خامنه‌ای، س.ع. (18/ 11/ 1384). بیانات در دیدار پرسنل نیروی هوایی. قابل دسترس در:

    https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3330

    1. خامنه‌ای، س.ع. (21/3/1387). بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در اولین دیدار با نمایندگان مجلس هشتم. قابل دسترس در:

    https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=4029

    1. خامنه‌ای، س.ع. (31/06/1366). سخنرانى آیت‏الله خامنه‏اى در چهل‏ودومین مجمع عمومى سازمان ملل، نیویورک. قابل دسترس در:

    https://farsi.khamenei.ir/speech?nt=2&year=1366

    1. خامنه‌ای، س.ع. (10/03/1369). پیام به مناسبت اولین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینى&. قابل دسترس در:

    https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=2316

    1. خامنه‌ای، س.ع. (20/8/1385). بیانات در دیدار مردم شاهرود. قابل دسترس در:

    https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3366

    1. خامنه‌ای، س.ع. (18/ 11/ 1384). بیانات در دیدار پرسنل نیروی هوایی. قابل دسترس در:

    https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3330

    1. خامنه‌ای، س.ع. (08/12/1384). بیانات در دیدار استانداران سراسر کشور‌‌. قابل دسترس در:

    https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3331

    1. خامنه‌ای، س.ع. (11/08/1382). بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام. قابل دسترس در:

    https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3202

    1. خامنه‌ای، س.ع. (23/02/1379). بیانات در خطبه‏هاى نماز جمعۀ تهران. قابل دسترس در:

    https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3005

    1. خامنه‌ای، س.ع. (22/04/1371). بیانات در دیدار فرماندهان گردان‌ها، گروهان‌ها و دسته‏هاى عاشوراى نیروهاى مقاومت بسیج سراسر کشور، در سالروز شهادت امام سجاد×. قابل دسترس در:

    https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2627

    1. خامنه‌ای، س.ع. (26/03/1370). پیام به حجاج بیت‏الله الحرام. قابل دسترس در:

    https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=2464

    1. خامنه‌ای، س.ع. (28/07/1395). بیانات در دیدار نخبگان علمى جوان. قابل دسترس در:

    https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=34703

    1. خامنه‌ای، س.ع. (09/11/1368). سخنرانى در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام جمهورى اسلامى، در آستانه‏ى یازدهمین سالگرد پیروزى انقلاب اسلامى ایران. قابل دسترس در:

    https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2259

    1. خامنه‌ای، س.ع. (1393). تفسیر سوره برائت. تهران: انتشارات انقلاب اسلامی.
    2. جعفری تبریزی، م.ت. (1379). مولوی و جهان‌بینی‌ها. تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
    3. جعفری تبریزی، م.ت. (1393). معرفت‌شناسی (تدوین: ع. نصری). تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
    4. جوادی آملی، ع. (1378). حماسه و عرفان (تنظیم و ویرایش: م. صفایی). قم: مرکز نشر اسراء.
    5. جوادی آملی، ع. (1383). تفسیر موضوعی قرآن مجید (ج17). قم: مرکز نشر اسراء.
    6. جوادی آملی، ع. (1389). ولایت ‌فقیه: ولایت فقاهت و عدالت (ج17، تنظیم: م. محرابی). قم: مرکز نشر اسراء.
    7. خسروپناه، ع. (1388). چیستی حکمت در قرآن، روایت و فلسفه. مشکوه، شماره 103، صص 12-36.
    8. خمینی، ر.ا. (13739. ولایت ‌فقیه (حکومت اسلامی). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی&.
    9. خمینی، ر.ا. (1378). صحیفه امام: مجموعه آثار امام خمینی. (ج5، 8-10). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    10. دهخدا، ع.ا. (1377). لغتنامه. (ج3). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    11. سبزواری، م.ب. (1381). روضة الأنوار عباسی: مبانی اندیشۀ سیاسی و آیین مملکت‌داری (مصحح: ن. لک‎زایی). قم: بوستان کتاب.
    12. سیاهپوش، ا. (1401). انقلاب اسلامی در منظومه فکری آیت‌الله خامنه‌ای (دام‌ظله). تهران: دفتر نشر معارف (وابسته به نهاد نمایندگی مقام رهبری در دانشگاه).
    13. شادی‌افین، ح. (1398). انقلاب اسلامی ایران از منظر آیت‌الله جوادی آملی: زمینه‌ها، علل شکل‌گیری و استمرار آن. قم: مهر امیرالمومنین×.
    14. شهرزوری، م. (1383). رسایل الشجرة الالهیة فی علوم الحقایق الربانیه. (ج1). تهران: انتشارات مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
    15. صدر، م.ب. (1393). اسلام، راهبر زندگی؛ مکتب اسلام؛ رسالت ما (مترجم: م. زندیه). قم: مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیه للشهید الصدر.
    16. صدر، م.ب. (1421ق). الاسلام یقود الحیاه. در: الاسلام یقود الحیاه، المدرسه الاسلامیه، رسالتنا. قم: مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیه للشهید الصدر.
    17. صدرالدین شیرازی(ملاصدرا)، م. (1425ق). الحکمة المتعالیة. (ج7). قم: طلیعه النور.
    18. علیخانی، ع.ا. (1397). خرد خفته؛ فلسفه و حکمت سیاسی اسلامی و گذار به سیاست عملی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    19. کیخا، ن؛ لک‌زایی، ش. (1402). رهیافت حکمی به انقلاب اسلامی (تحلیل انقلاب اسلامی از منظر حکمت متعالیه). تهران: انتشارات سروش.
    20. لک‌زایی، ن؛ لک‌زایی، ر. (1390). تحلیل انقلاب اسلامی ایران در چارچوب حکمت متعالیه. پژوهشنامه متین، 13(51)، صص 131-155.
    21. مجلسى، م.ب. (1403ق). بحار الأنوار. (ج44، 97). (مصحح: جمعى از محققان). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    22. مصباح یزدی، م.ت. (1382). آذرخشی دیگر از آسمان کربلا (ویراستار: م. پاک‌روان). قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی&.
    23. مصباح یزدی، م.ت. (1385). فلسفه سیاست (1)؛ مفهوم‌شناسی و روش‌شناسی. معرفت فلسفی، شماره 14، صص 29-11.
    24. مصباح یزدی، م.ت. (1388). مشکات: شرح نهایه الحکمه. (ج2،تحقیق و نگارش: ع.ر. عبودیت). قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی&.
    25. مصباح یزدی، م.ت. (1390 الف). مشکات: جامعه و تاریخ از نگاه قرآن. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی&.
    26. مصباح یزدی، م.ت. (1390ب). مشکات: نظریه سیاسی اسلام (نگارش: ک. سبحانی). قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی&.
    27. مصباح یزدی، م.ت. (1392). انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن (تحقیق و نگارش: ق. شبان‌نیا). قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی&.
    28. مصباح یزدی، م.ت. (1393). سجاده‌های سلوک. (ج2، تدوین و نگارش: ک. سبحانی). قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی&.
    29. مطهری، م. (1368). مجموعه آثار استاد شهید مطهری. (ج2، 15، 24). تهران: صدرا.
    30. مطهری، م. (1378). یادداشت‌های شهید مطهری. (ج1، 10) تهران: صدرا.
    31. یوسفی‌راد، م. (1386). امکان فلسفه سیاسی اسلام. قم: انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    32. Robertson, D. (2004). The Routledge Dictionary of Politics. London: Taylor & Francis e-Library.

    Oxford learners dictionaries (202). URL= https://www.oxfordlearnersdictionaries. 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار